Za Niymca dlo kożdy porzonny ślonski kobiyty nojważniyjsze były: Kinder, Kueche i Kirche - bajtle, kuchnia i kościoł. Wynokwiył to cysorz Wiluś II i tukej wszyscy sie tego czimali.
Kożdy dbo ło swoje i durch "flyjguje" (pielęgnuje): chałpka, zegrodka, autok, "koło" (rower), "ancug" (ubranie), "lakszuły" (lakierki), "erbniony" (odziedziczony) "kafyserwis" (serwis kawowy) Rosenthala, a niyroz nawet "klamory", "klamoty" (rupiecie) i "klonkry" (graty) ino beztoż, że som nasze.
Chnet bydymy fajrować Dziyń Bajtlow. Przodzi niy było żodnego Dnia Dziecka, dopiyro za staryj Polski zacli łobchodzić na Ślonsku świynto dzieci, ale bylekej.
Srogi Tydziyń to cas rzykania, rychtowania chałpy i jodła na świynta.
Na naszych łocach dziejom sie cuda. Naroz ludzie przestali sie wadzić i zacli przoć tym, kerzi skirz wojny łostali bez dachu nad gowom.
Niy ino sztrom i gaz pódom w gora, ale tyż wongel, a my bydymy łazić po chałpie w myckach, mantlach z futrowkom i ornklapach jak jakeś cudoki.
Durch stynkomy i kwynkomy, bo kowid łoztopiyrzo sie wszyndy - w konzomie, bance, cugu, kinie, tancbudzie, na jarmaku, a nawet w raji u dochtora i w kościele. A my: Hulej dusza, piekła niy ma!
Stanymy przi grobach jak wachtyrze i pomyślymy, że ci, kerzi tam som pochowani, "nim duchami łostali", łodciśli tukej swoje piyntno.
Niyroz wajomy, co ta nasza "erbowizna" (dziedzictwo) to terozki ino "tyjater" (przedstawienie), bo i tak już żodyn niy wierzy w moc poświynconych zielskow kere łodganiały chorobska i złe moce.
Wszyscy "filujom" ("filować" - nadziewać, ale też spoglądać) na wiosna i koniec zaraze, coby ino wylyź z chałpy. Ale chyba gibsi dockomy majowki, po naszymu "majluftu" (majowego powietrza). Beztoż pospominomy ślonske miana łostomajtych blumow, ale tyż pogodomy se ło "kradziokach" (złodziejach) kerzi cichtujom na nasze "szporkasy" (skarbonki, oszczędności).
Zaś momy haja ło ślonsko godka. Jedyn europoseł sie powożył godać we Brukseli po naszymu. I co sie stało? Europarlamynt wcale sie niy zynknył, żodyn sie niy chichroł ani niy łobraziył. Nojwyży niykerzi sie nerwowali, co niy poradzom tego spokopić.
Choć nikaj niy ma fajerow ani łodpustu, to mom "kopszelont" (zawrót głowy) i mi sie zdowo, że jeżech na jakymś "romlu" (odpustowym jarmarku), kaj idzie se "karnońć" (przejechać sie), abo na "gondli" (diabelskim młynie), abo "kecioku" (karuzeli łańcuchowej). A tu trza być "monter" (przytomny) i gibko rychtować "adwyntkrance" (wieńce adwentowe) i "adwyntskalyndry" (adwentowe kalendarze).
Pojakymu Korfanty tak sie uwijoł, że narożoł swoje życie, możecie przecytać w blank nowym buchu: "Korfanty. Silna bestia". A po naszymu bestia to by było "bestyjo", "berdyjo" abo "bezkurcyjo".
Niykerzi som terozki "nacechowani" (naznaczeni - "cecha" - znak) na cerwono abo żołto, ale to przeminie. Łostanie za to "lankor" (żal) że zaś ftoś nos "potajlowoł" (podzielił) i kupa śmiychu z tych kerzi to wynokwiyli.
Zaniydugo miałach cosik inkszego na gowie, bo krewno zaprosiyła nos na swoj jubilyjusz - noprzod mszo, a potym fajera z łobiadym i tortom.
Nojwyższy cas poschroniać świontecne ciaćka i klamory, bo terozki to ino "kurzochyty" (kurzołapy, gromadzące kurz) - mikołoje, znyjmany, "kety" (łańcuchy), blyndki i bikse po kyksach. Łostać mogom gojik i betlyjka. I trza robić plac na gyszynki. A że familjo, kero mie nawiedziyła w Gody, wiyncy przismycyła, niźli zjadła, musiałabych se sprawić nowy "szrancek" (szafkę).
Terozki kożdo ślonsko gospodyni mo już wszysko wypucowane na glanc - "miechtajom" (błyszczą) sie kronlojchtry i "lojchtry" (świeczniki), kafyserwise i blumwaze, a wyszpanowane gardiny wiszom na gardinsztangach. Wybiglowany serwet ceko w "almaryji" (szafie), a wyklupane tepichy trza łomijać coby niy narobić flekow.
Downi kej umar ftosik z familje, kożdy sie staroł, coby na Wszyskich Świyntych wystawić mu dynkmal.
Downi wszyske "klamory", "klamoty" (rupiecie), a nawet "klonkry" (graty) ludzie dowali na "gora" (strych) abo do "kamerlika" (komórki). W betonowych familokach tego niy ma, ale za to w "antryju" (przedpokoju) pod "gipsdekom" (sufitem) wisi pawlacz.
Łod 1904 roku na Ślonsku "briftryjgry" (listonosze) przinosiyli do chałpy "pynzyjo" (emeryturę) i "uwalit" (rentę). Ale ludzie były tymu "niyrade" (niezadowoloni), bo godziyło sie dać jym wtynczos "cosik na lepsze" (tyż "tryngeld" - napiwek). "Geltag" (wypłatę) kożdy dostowoł do rynki, a tym, kerzi "bomlowali" (bumelowali), wypłocali go "na grubie" (w kopalni) we "srogi" (dużej) "flaszce" (butelce).
"Ległach" (położyłam) se, coby "dychnońć" (odpocząć). Ale "psinco" (figa z makiem) s tego było, bo "straciył" (zgubił) mi sie pilot łod telewizora. A że ta plastikowo krzinia niy mo żodnych "knefli" (guzików), niy "poradziyłach" (potrafiłam) gizda zgasić.
Musza Wom to pedzieć "zawcasu" (odpowiednio wcześniej), cobyście sie niy dziwowali, kej na świyntego Urbana żodyn niy przidzie do roboty. I niy bydzie to ani bumelka, ani sztrajk, ino staro tradycjo, kero nakazowała, coby wtynczos zrobić se "fraj" (wolne).
Tela sie teroz godo ło szporcie, lotaniu (bieganiu) i łostomajtych szpilach (grach) na lufcie (powietrzu), bo kożdy chce być zwyrtny (sprawny fizycznie) i wyzgerny (szybki).
Świynta, świynta i po świyntach. Koniec ze śpiywaniym kolyndow, łoglondaniym betlyjkow i naszowaniym (podjadaniem). A co nojważniyjsze, trza seblyc (rozebrać) gojik i schronić (schować) wszyske ciaćka (ozdoby), bo chnet (niebawem) bydzie Matki Boski Gromniczny. A w tyn dziyń kożdo świycka - łod chrztu, z rocku abo piyrszy komunii, po poświyncyniu jest gromnickom.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
