U nos nigdy niy godali, że prziszeł list, ino abo brif, abo listek. Pisało sie libysbrify do libstow i szacow i te woniały blumami abo parfinami, do krewniokow i kamratow, do onkla z Reichu.
Mom nerwy choćby "giszyserby" jak niykerzi łosprowiajom, że ta cołko zaraza to som "beremonty" (gupoty) i wynokwione "bandurki" (strachy).
Pojakymu Korfanty tak sie uwijoł, że narożoł swoje życie, możecie przecytać w blank nowym buchu: "Korfanty. Silna bestia". A po naszymu bestia to by było "bestyjo", "berdyjo" abo "bezkurcyjo".
Mogłoby sie zdować, że skuli zarazy bydzie "szmalowa" (post, oszczędzanie) bo ludzie potraciyli robota i trza jym dować "wsparcie" (zasiłek), a niymało tyż niykerzi "przetyrmaniyli" i "przetyrlikali" (roztrwonili).
Ponoć momy dymokracjo i kożdy może być, jaki ino chce, byle myśloł (abo i niy myśloł) i robiył to, co wynokwiyli reskiyrujoncy.
Przed nami maszkytny tydziyń, bo w poniydziałek bydymy fajrować dziyń kusika, a zaroz po niym światowy dziyń szekulady. Latoś z dowaniym kusikow muszymy przisztopować, ale przeciwko szekuladzie żodyn nic mieć niy może, toż mogymy naszować wiela wlezie.
Padajom, że szklerołza niy boli, ale skisz ni abo sie cowiek nałazi i znerwuje zaniym coś znojdzie, abo sie zblamuje.
Forsztelujcie se, że przed Bożym Ciałym mojicie łokna abcybildrami i świyntymi łobrozkami, pucujecie "lojchtry" (świeczniki) coby sie miechtały abo srywocie blumy z zegrodki, a tu jakeś "luftikuse" (gizdy i pyndziwiatry) gzujom po nagu na "kołach" (rowerach). A latoś może tak być. Musza tyż Wom wyzdradzić jaki zy mie gupielok i wytuplikować, fto to taki Maria Hilf.
Latoś niy bydzie pońci chopow i synkow do Piekarski Paniynki. Ale bydom Zielone Świontki i dziyń bajtla. Ponoć "wszysko gro i bucy" (nie ma się czym przejmować). Momy niy biadać i "ćiś" (iść) do roboty, golaca i gasthałzu. Ale tego, że ftoś nos "ćiśnie za balek" (wprowadza celowo w błąd), niy mogymy dać se spodobać.
Wszyscy dostanymy "pakety" (paczki). Ale niy z gyszynkami łod "onkla" (wujka) z "Rajchu" (Niemiec) jak za komuny - z bonkawom, szekuladami, "kałguminym" (gumą do żucia) i "szpilcojgym" (zabawką), bo to bydom pakety do "welowanio" (głosowania). Ale cy "richtich" (rzeczywiście) i kej to bydzie, to nawet "planeciorz" (astrolog, wróżbita) niy poradzi zgodnońć.
Zdowo sie, że nikerzi wleźli do glasszranku i przestali niy ino dychać, ale tyż myśleć.
Ciynszko pedzieć, co lepsze - łobyńś sie "latoś" (w tym roku) bez palmy abo jak idymy po "towor" (zakupy), sprawić se nowo, żeby dać inkszym zarobić.
Wszysko "ślazło" (zeszło) na dalszy plan - Srogi Post, palmiano niydziela, nawet wielkanocne schronianie.
Bydzie dziesiyńć lot nazod, jak moja dziołcha przismycyła do chałpy "larwy" (maski). I niy były łone na żodyn "maskynbal" (bal maskowy), ino kupione w japtyce. Potym, skuli rymy i kucanio, łobjesiyła jedna na "daklach" (uszach) i poszła do konzomu z zakrytym "dziubym" (twarzą). Wszyscy zacli citać, bo myśleli, że to jakiś "rapsik" (złodziej) i zaroz wyciongnie z kapsy "rebulik" (pistolet).
Łod Godnych Świyntow niy poradza sie "sturać" (opamiętać), bo durch mom jakoś fajera. Już nawet niy godom ło tych kościelnych, ale we familji jedyn bajtel mioł rocek, drugi dwa roki, a kamrat i brat z bratowkom gyburstag. Latoś piźnie tyż 100 lat bitwy warszawski i jedyn taki wpad na idyjo, coby wszyscy mieli wtynczos "fraj" (wolne).
Kej szłach poświyńcić gromnicka, to byłach na rozwadze, coby jom niy skukać w jakymś "necu" (siatce). Bo przeca niy uchodzi paradować ś niom przi taki "pofyrtany" (zwariowanej) pogodzie.
Zaniydugo miałach cosik inkszego na gowie, bo krewno zaprosiyła nos na swoj jubilyjusz - noprzod mszo, a potym fajera z łobiadym i tortom.
Niydowno "łoński" (zeszły, stary) rok sie "ponknył" (cofnął) i poleku zapominomy, co "napochoł" (przeskrobał) i wiela przinios uciechy. Terozki trza rachować wszysko łod nowa. Dostanymy "buchy" (książki) na "dźwigniynty" (podniesiony) "płat" (czynsz), sztrom, gaz i "dowka" (tyż "biernio" - podatek) łod telewizora, radyjoka, grontu, za autok, a może i luft.
Terozki kożdo ślonsko gospodyni mo już wszysko wypucowane na glanc - "miechtajom" (błyszczą) sie kronlojchtry i "lojchtry" (świeczniki), kafyserwise i blumwaze, a wyszpanowane gardiny wiszom na gardinsztangach. Wybiglowany serwet ceko w "almaryji" (szafie), a wyklupane tepichy trza łomijać coby niy narobić flekow.
No i zacyno sie adwynt. Downi nawet gośne godanie było wtynczos zakozane, a terozki adwynt to cekanie z uciechom na maluśkego Ponjezuska.
Wielce sie uradowałach, kej moj kamrat wyciongnył ze spodni szuflodki pamiontka ślubu swojego prastarzika. Zaś byłoby co spominać, za cym "sznupać" (szukać) i co "wyniuchać" (wywęszyć). Ale nawet sie za to niy zabrałach, bo noroz zrobiyło sie larmo ło to, że Ślonzoka jakiś "ciuciok spapoł" (nie wiadomo, kto zjadł) abo ftoś nos zrobiył w cepa.
Niypodległo Polska, jak kożdy z nos, tyż mo gyburstag. Latoś piźnie ji 101 lot i czimie sie niynojgorzi. Beztoż co niy trza wtynczos tyrać w robocie, wszyscy mogymy fajrować. A na łobiod zamias rolady i gumiklyjzow, skuli Świyntego Morcina, pasowno bydzie gynsina.
Downi kej umar ftosik z familje, kożdy sie staroł, coby na Wszyskich Świyntych wystawić mu dynkmal.
Noleżałoby jakoś łodświyntnie zacońć, bo welowanie za nami i wszyscy abo richtich sie radujom, abo udowajom.
Nawet niy momy pojyncio, jak srogo moc mo jedyn "ajchniony" (tyż "ajchniynty" - skrzywiony) krziżyk. Cołki "knif" (trik) polego na tym, coby wiedzieć, przi kym go postawić. Niy może to być żodyn "fołglik" (ptaszek), toż niy noleży przi urnie robić żodnych "konsztikow" (sztuczek), ino szkryflnońć i "ruk-cuk" (szybko) wciepnońć do "kastle" (skrzynki).
Durch godomy ło smrodlawym lufcie, nelonowych bojtlach i plastikowych bawidkach. Bo za "pora" (kilka) lot bydzie z tego srogi "gift" (trucizna), toż sami na siebie kryncymy bic.
Łosprowiałach Wom łostatnio jake buchy cytali za staryj Polski nasze starziki abo łojce. A przeca niy spomniałach ło gryfny frelce Fucince. Niy przinios jom żodyn bocoń, niy znodli jom tyż w kapuście, ale wziyna sie łona z "tintynfleka" (plany atramentu, kleksa).
W telewizorze pokazowali srogo "szlanga" (kolejka, sznur) "ceplow" (cystern), a że "niy dałach pozor" (nie uważałam), co godajom, zaroz mie strach łoblecioł, że kajsik szczelył "waserlajtong" (wodociąg) i te "bele" (beczkowozy) łozwożom ludziom woda. Coby wiedzieć kaj, wcisłach knefel na pilocie i mie zamurowało. Bo to były ceple "gańby" (wstydu). I prowda, to gańba, że robiom tela larma, smrodu i "po psinco" (po nic) spolajom byncin.
Downi jak frelka prziwiodła do chałpy kawalera abo "szac" (narzeczony) "libsta" (narzeczoną), a nawet jak to były ino kamraty, starka niy pytali, jak łoni sie mianujom, jaki majom "fach" (zawód) abo jako skońcyli szula. Noprzod było: Skond łoni som? A dopiyro potym zacynało sie "borowanie" (tyż "wiertanie" - wiercenie) dziury w basie i wtynczos niyjedyn "śmiatoł" (uciekał, ale tyż zamiatał) kaj pieprz rośnie.
Co sie to porobiyło. Cołke lata ło powstaniach ślonskich żodyn sie ani niy zajonknył, a naroz "fajrujom" (świętują) nawet te piyrsze.
Downi jak była hica, to bankrociyły gyszefty z "sztrymfami" (pończochami), a bogaciyły sie te kere sprzedowały piwo i łostomajte "zeltry" (wody sodowe). Kej żech popijała zelter przed "laubom" (altanką) na łogrodku u bracika, spomnioł mi sie starzik Jorg jak godoł, coby se rod "szluknył" (wypił łyk) "zinalko". Widać cuł za tym "lankor" (tęsknotę).
Na pocontku maja "fajrujymy" (świętujemy) dziyń polski "fany" (flagi, chorągwi), ale przeca jes tyż dziyń fany ślonski. Przipodo na 15 lipca i niy mo to nic wspolnego z 15 lipca 1410 roku, choć pod Gronwaldym "prały" (biły) sie tyż Ślonzoki, i to po łobu stronach. We tyn dziyń 1920 roku polski Syjm doł nom autonomio. No i zaś było sroge "psinco" (nic).
Downi wszyske "klamory", "klamoty" (rupiecie), a nawet "klonkry" (graty) ludzie dowali na "gora" (strych) abo do "kamerlika" (komórki). W betonowych familokach tego niy ma, ale za to w "antryju" (przedpokoju) pod "gipsdekom" (sufitem) wisi pawlacz.
Juliki (z niymieckego "juli" - lipiec) zacły "furgać" (fruwać) latoś wcas chyba "skisz" (z powodu) ty cołki "hicy" (upału).
Bajtle majom "feryje" (wakacje), a "łojce" (rodzice) "fraj" (wolne), toż zaniydugo wszyscy bydom "rajzować" (podróżować). Zacnie sie "alowanie" (wypoczynek, leniuchowanie) i "alanie" (opalanie). Nojlepi wybrać se cośik w "rajzynbiorze" (biurze podróży). Piyrsze take łotwar jedyn Anglik, a druge Ślonzok z Guchołazow.
Zrobiyła sie "hica" (inacy "donc" - upał) i to tako, że niykerym myli sie na dychaniu, a kej przyńdom "pora" (kilka) krokow, to zacynajom "fuceć" (dyszeć, sapać) choćby "damfmaszyna" (maszyna parowa).
Kej naroz na jednym "placu" (miejscu) zebiere sie kupa ludzi, to godomy, że jes "ciźba" abo "presa" (tłok). A jak łoni potym "kajsik" (gdzieś) "ciongnom" (podążają), to padomy, że idom choćby na "pońć" (pielgrzymkę). "Trefiyłach" (spotkałam) takich i to wcale niy na drodze do Piekor, ale na Muchowiec.
Coby we niydziela ze wszyskym podonżyć, cowiek by sie musioł łozerwać abo "potargać" (podrzeć) na "konski" (kawałki). Bo mało, że bydzie "welowanie" (głosowanie) do europarlamyntu, to jeszce "fajer" (święto) mamulkow i "pońć" (pielgrzymka) "chopow" (mężczyzn) do Piekarski Paniynki.
Downi to kożdy porzonny Ślonzok rodziył sie i "przekludzoł" (przeprowadzał) na drugi świat w ty samy chałpie, a niyroz i tym samym łożku. A to, że starych "stromow" (drzew) sie niy przesodzo, wszyscy wiedzom. A mie sie zachciało "przekludzki" (przeprowadzki) i to "kaj" (gdzie), do Świyntych Chlywikow.
Downi "szkolorze" (uczniowie) mieli tabulka i rysik abo "konsek" (kawałek) drotu, a na "frisztik" (śniadanie) do "szule" (szkoły) brali "ponka" (jabłko) i "klapsznita" (kanapka) z "fetym" (smalcem). Dzisioj niy muszom nawet nosić "buchow" (książek), a wszyndy som "sztandy" (stoiska) ze zdrowym "jodłym" (jedzeniem). "Ino" (tylko) jedno łostało jak kedyś - bez "rechtora" (nauczyciela) sie niy łobyńdzie.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
