Przed nami „fetny” (tłusty) cwortek i jeszcze ino „pora” (kilka) dni „uciechy” (radości), „karnewala”, „faszingu” (karnawału), a potym przidom chude i postne dni – Popielcowa Środa i zaroz bydzie Wielgi Post. Ale na razie mogymy se „pomaszkycić” (łasuchować). Niy ino mogymy, ale muszymy, bo ponoć jak ftoś w tyn dziyń niy zjy ani jednego krepla, bez cołki rok niy bydzie mu sie wiodło. Teroz kreple „idzie” (można) kupić wszyndzie, a downi piykło sie je przeważnie w doma i to „ino” (tylko) pora razy do roku. Kreple zawdy były porachowane, ale i tak żodyn by sie nie łodwożył wzionć ani jednego bez pytanio.
Kreple łod moji starki Berty niy były „plaskate” (płaskie) jak teroz, ino łokrongłe „keby” (jakby) kulki. I „filowane” (nadziewane) marmuladom. U nos niy polywało sie jich lukrym, ino „suło” (posypywało) pudercukrym. Był to zwykły cuker pomelany w młynku do „bonkawy” (prawdziwej kawy), takym drzewnianym z „kurblom” (korbą) i szuflodkom. Jak prziszło do smażynio i na blasze pokozoł sie wielgi gornek, jo mogłach nojwyży siedzieć w koncie na rycce, i to w nojdalszym. Bo nojgorzi łoparzyć sie gorkym „fetym” (tłuszczem). A na blasze sie dzioło. Noprzod w gorku „bulkało” (bulgotało), potym zacynały ś niego wyłazić „szuminy” (piana) i trza było „driny” (do środka) „wciepnońć” (wrzucić) „talorek” (plasterek) surowego kartofla. Kreple trza było wciepować, wyciongać, łobracać, a na koniec „wdzióbnońć” (włożyć) w nie patyk i łobejrzać, eli niy som surowe.
Potym leżały se te „gryfcoki” (pięknisie) w nojlepszy, jaki starka mieli, porcelanowy misce w „glasszranku” (oszklonym kredensie) i sie zdowało, co łone sie do nos „lachajom” (śmieją). A co nojważniyjsze, z dnia na dziyń były lepszyjsze. Bo teroz jakby pora dni poleżały, to mogłyby robić za amunicjo do „kanony” (armaty). Kreple musiały być słodke, a kej sie je zgniytło w palcach, to zarozki musiały sie „wyprościć” (wyprostować, wrócić do poprzedniego kształtu). I take leke, co nawet niywielki wiater mog je zdmuchnońć z talyrza.
My w doma niy smażyli krepli na „fecie” (tu: smalcu), ino na ceresie. Ceres kupowało sie w konzomie i był zawiniynty w pergamin. Jo pamiyntom bioły, ale ponoć był i żołty. Gibko sie topiył, bo stykło, co trocha postoł w kuchni, zaroz sie ś niego „kidało” (topił się). Normalnie to mioł być zrobiony z kokosa, a że był to „erzac” (namiastka), to robiyli go z „rapsu” (rzepaku). Pamiyntom, co za Melchiorym Wańkowiczem godało sie: Cuker krzepi. Godało sie tyż: Margarina i ceres usztywnio interes”, ale fto to wymyślył, niy mom pojyncio.
Kreple po „przekroniu” (przekrojeniu) niy zawsze były biołe i wcale niy były słodke. Downi smakowały keby chlyb, były twarde i zamias marmulady miały driny „szpyrka” (słonina). Niy dowało sie do nich drożdżow. Ale nikere miywały tyż „skukany” (skryty) łorzech abo „mandla” (migdał) i kożdy chcioł na taki trefić, bo to był szczyńśliwy krepel. Po fetnym cwortku nastowoł fetny tydziyń i kożdy chcioł najeś sie na „ibrich” (zapas). Godali na to miynsopust, zapusty abo łostatki. A potym ino śledzik i nareście mogymy pościć. Na kreple nikerzi godali pampuchy. Piykło sie tyż chrusty, na kere godali faworki, co to wyglondały jak „szlajfka” (kokardka), ale te casym piykła mamulka na łostatki.
W 1906 r. jedyn „konditor” (cukiernik) napiyk na ibrich krepli i mu łostały, bo downi mało fto mog sie „lajstnońć” (kupić) nawet „żymła” (bułka). A że chop był sknyra i niy chcioł jich „wyciepnońć” (wyrzucić) abo dać za darmo biydokom, zacon łospowiadać, co do jednego krepla „wraziył” (włożył) 10 markow i tyn, kery je znojdzie, dostanie sześ tuzinow krepli za darmo. Ludzie sie zwiedzieli i „gibko” (szybko) wszysko przedoł. Już chcioł „zawiyrać” (zamykać), kej prziszła kupa ludzi, a kożdy mioł w rynce pinionc. I choć „tuplikowoł” (tłumaczył) wszyskym, co marki były ino w jednym kreplu, żodyn go niy suchoł. Zrobiyło sie wielge „larmo” (hałas) i posłali po „policmajstra” (policjanta). „Wylynkniony” (przestraszony) konditor prziznoł sie do łoszukaństwa i pedzioł mu na ucho, co tak po prowdzie to w żodnym kreplu piniyndzy niy było. Policmajster przodzi chcioł go spisać i podać do sondu, ale potym doł mu inkszo kara, i to w kreplach. Przikozoł, coby kożdymu, co prziszeł z piniondzym, upiyk sześ tuzinow krepli, tak jak łobiecowoł. No i zaniydugo „zbankrociył” (zbankrutował).
Casym sie „trefi” (zdarzy), co sie ludzie „wetnom” (założą), że jedyn drugego „kacnie” (prześcignie) w jedzyniu krepli, i potym sie „aszom” (chwalą), wiela sie śmieściyło w jejich „trownicy” (żołądku). Toż „dejcie se pozor” (uważajcie) i niy bydźcie „przepadzici” (zachłanni), coby Wos potym niy „pucyło” (rozdymało). Nojlepi zawcasu nawarzyć se „fefermyncki” (mięty) abo „piełoniu” (piołunu).
Materia³ promocyjny
Materia³ promocyjny
Materia³ promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze