Łońskego roku mielimy ło tym casie dugi łikynd i kożdy sie radowoł na majowka, po naszymu "majluft" (majowe powietrze). A teroz nikerzi majom co drugi dziyń niydziela, a "driny" (w środku) świynto i cichtujom, coby wylyź niy ino na świyży luft, ale tyż do roboty bez kery, no i bez geltaku, jym sie "cnie" (nudzi). A tu tyla fajerow nos łominie.
Zdowo sie, że nikerzi wleźli do glasszranku i przestali niy ino dychać, ale tyż myśleć.
Downi zaraza przichodziyła po "głodnych rokach" (latach głodu). To niy do wiary, że tak gibko cołki nasz świat stanył na gowie. I wcale niy skisz biydy, wojny abo smrodlawego luftu, ale jakegoś gizda, kerego nawet niy widać gołym ślypiym.
Ciynszko pedzieć, co lepsze - łobyńś sie "latoś" (w tym roku) bez palmy abo jak idymy po "towor" (zakupy), sprawić se nowo, żeby dać inkszym zarobić.
Wszysko "ślazło" (zeszło) na dalszy plan - Srogi Post, palmiano niydziela, nawet wielkanocne schronianie.
Tego nawet nojstarsze ludzie niy "podżyli" (przeżyli, w znaczeniu negatywnym). Downi "sztubynareszt" (areszt domowy, zakaz opuszczania domu) miały ino bajtle, jak cosik "napocwiyły" abo "napochały" (zbroiły, nagrzeszyły), a teroz nakozali go tyż starzikom i inkszym "charyndzom" (schorowanym, słabym). Ale skuli zarazy muszymy na to "przibadać" (zaakceptować).
Bydzie dziesiyńć lot nazod, jak moja dziołcha przismycyła do chałpy "larwy" (maski). I niy były łone na żodyn "maskynbal" (bal maskowy), ino kupione w japtyce. Potym, skuli rymy i kucanio, łobjesiyła jedna na "daklach" (uszach) i poszła do konzomu z zakrytym "dziubym" (twarzą). Wszyscy zacli citać, bo myśleli, że to jakiś "rapsik" (złodziej) i zaroz wyciongnie z kapsy "rebulik" (pistolet).
Skuli ty zarazy "łodkozali" (odmówili) łostomajte koncerty, tyjatry i "szpile" (gry), coby jedyn drugego niy "zaflancowoł" (zaraził). Beztoż niy noleży nikaj sie "smykać" (wałęsać) bez poczeby, a jak już dopadnie nos "ryma" (katar), a co gorsze "kucanie" (kaszel) i dostanymy "fibru" (gorączki), trza "drapko" (szybko) pylać do dochtora.
Jeszce momy "blaze" (pęcherze) na rynkach łod schroniania przed Godami i na szłapach łod łażynia po konzomach, a tu trza zacynać wszysko łod nowa. Bo ani sie łobejrzymy, a bydymy pylać za "hazokym" (zajączkiem, wielkanocnymi prezentami). I zamias sie "ukłaść" (położyć) na zofie i "pokimać" (podrzemać), poleku muszymy rychtować sie do wiosny.
Łod Godnych Świyntow niy poradza sie "sturać" (opamiętać), bo durch mom jakoś fajera. Już nawet niy godom ło tych kościelnych, ale we familji jedyn bajtel mioł rocek, drugi dwa roki, a kamrat i brat z bratowkom gyburstag. Latoś piźnie tyż 100 lat bitwy warszawski i jedyn taki wpad na idyjo, coby wszyscy mieli wtynczos "fraj" (wolne).
Na świynto krepla we fetny cwortek niy trza nic wynokwiać. Styknie wlyź do konditoryji abo kreplowni. I tam kożdy może se wybrać cego duszycka zapragnie.
Kej szłach poświyńcić gromnicka, to byłach na rozwadze, coby jom niy skukać w jakymś "necu" (siatce). Bo przeca niy uchodzi paradować ś niom przi taki "pofyrtany" (zwariowanej) pogodzie.
Pedziałach se, co wszyskym bajtlom w familje, "krom" (prócz) bawidkow i "szpilcojgow" (gier), byda dować w gyszynku "buchy" (książki). Nojmodszymu zaniydugo piźnie rocek, toż sprawiyłach mu "Srogi buch pyrtka patrijoty" (Wielka księga małego patrioty). Ino musza cośik "wynokwić" (wymyślić) żeby spokopiył, że mo tyż "przoć" (kochać) Ślonskowi.
Zaniydugo miałach cosik inkszego na gowie, bo krewno zaprosiyła nos na swoj jubilyjusz - noprzod mszo, a potym fajera z łobiadym i tortom.
Nojwyższy cas poschroniać świontecne ciaćka i klamory, bo terozki to ino "kurzochyty" (kurzołapy, gromadzące kurz) - mikołoje, znyjmany, "kety" (łańcuchy), blyndki i bikse po kyksach. Łostać mogom gojik i betlyjka. I trza robić plac na gyszynki. A że familjo, kero mie nawiedziyła w Gody, wiyncy przismycyła, niźli zjadła, musiałabych se sprawić nowy "szrancek" (szafkę).
Niydowno "łoński" (zeszły, stary) rok sie "ponknył" (cofnął) i poleku zapominomy, co "napochoł" (przeskrobał) i wiela przinios uciechy. Terozki trza rachować wszysko łod nowa. Dostanymy "buchy" (książki) na "dźwigniynty" (podniesiony) "płat" (czynsz), sztrom, gaz i "dowka" (tyż "biernio" - podatek) łod telewizora, radyjoka, grontu, za autok, a może i luft.
Hań downo w zilwestra ksiynżoszki tańcowały w kościołach, bo myśleli, że to sie Ponbockowi spodobo. Potym nikerzi łogłoszali świynto gupielokow i prowadziyli na mszo "yjzla" (osła), na ołtorzu stawiali "faski" (beczki) wina i tuste jodło, a zamias kadzidła polyli stare "hadry" (szmaty), coby śmierdziało.
Mogłoby sie zdować, że w te świynta bydymy mieć cego duszycka zapragnie - gryfnie poschroniane, "forant" (zapas) jodła i picio, familio kole siebie, gyszynki i świynty spokoj. Ale skisz jednego gyszynku spokoju niy bydzie. Bo jak sie tu radować z tego, że dostalimy pod gojik Insztytut Myśli Polski miana Ślonzoka Wojciecha Korfantego. Wykrakałach.
Terozki kożdo ślonsko gospodyni mo już wszysko wypucowane na glanc - "miechtajom" (błyszczą) sie kronlojchtry i "lojchtry" (świeczniki), kafyserwise i blumwaze, a wyszpanowane gardiny wiszom na gardinsztangach. Wybiglowany serwet ceko w "almaryji" (szafie), a wyklupane tepichy trza łomijać coby niy narobić flekow.
Do niydziele w Cyntrum Kongresowym momy Ślonski Torg Ksionszkow abo jak fto woli Buchow. Bo ksionszka to nojlepszy gyszynk i kamrat, kery sie nigdy niy zmierznie, nos niy łobgodo i niy bydzie sie na nos gorszył.
No i zacyno sie adwynt. Downi nawet gośne godanie było wtynczos zakozane, a terozki adwynt to cekanie z uciechom na maluśkego Ponjezuska.
W niykerych chałpach uchowały sie "świnki" (złote piynciomarkowki), a mianowali je tak beztoż, że tyla kosztowoł "spasiony" (utuczony) "wieprzek" (świnia). Ale to była abo "erbowizna" (dziedzictwo), abo gyszynk łod bogatych potkow na "radośnik" (chrzciny).
Wielce sie uradowałach, kej moj kamrat wyciongnył ze spodni szuflodki pamiontka ślubu swojego prastarzika. Zaś byłoby co spominać, za cym "sznupać" (szukać) i co "wyniuchać" (wywęszyć). Ale nawet sie za to niy zabrałach, bo noroz zrobiyło sie larmo ło to, że Ślonzoka jakiś "ciuciok spapoł" (nie wiadomo, kto zjadł) abo ftoś nos zrobiył w cepa.
Niypodległo Polska, jak kożdy z nos, tyż mo gyburstag. Latoś piźnie ji 101 lot i czimie sie niynojgorzi. Beztoż co niy trza wtynczos tyrać w robocie, wszyscy mogymy fajrować. A na łobiod zamias rolady i gumiklyjzow, skuli Świyntego Morcina, pasowno bydzie gynsina.
Downi kej umar ftosik z familje, kożdy sie staroł, coby na Wszyskich Świyntych wystawić mu dynkmal.
U nos w chałpie kej sie cośik dzioło i trza było za cymś sie łopowiedzieć, starzik Jorg, kery był nojstarszy, wołoł onkla Wilika, mojego tatulka abo mamulka, coby podeliberować i padoł, że co dwie gowy to niy jedna. I po wyborach żech se pomyślała, że dobrze sie stało, co Syjm to bydzie jedna gowa, a Synat drugo.
Noleżałoby jakoś łodświyntnie zacońć, bo welowanie za nami i wszyscy abo richtich sie radujom, abo udowajom.
Nawet niy momy pojyncio, jak srogo moc mo jedyn "ajchniony" (tyż "ajchniynty" - skrzywiony) krziżyk. Cołki "knif" (trik) polego na tym, coby wiedzieć, przi kym go postawić. Niy może to być żodyn "fołglik" (ptaszek), toż niy noleży przi urnie robić żodnych "konsztikow" (sztuczek), ino szkryflnońć i "ruk-cuk" (szybko) wciepnońć do "kastle" (skrzynki).
Feryje momy "zbyte" (skończone, odfajkowane), bajtle "bildujom" (uczą się) w szuli i niydugo bydymy na kerhofie pucować dynkmale. A że prziszoł ziomb, toż trza powyciongać z almaryjow "flałszowe" (wełniane) mantle z "futrowkom" (podszewką), bo na te z "watelinom" (ocieplane) przidzie cas niyskorzi. Ale nojwiynkszo utropa mom ze szczewikami, bo mie łozboloł "sadzok", i to fest.
Durch godomy ło smrodlawym lufcie, nelonowych bojtlach i plastikowych bawidkach. Bo za "pora" (kilka) lot bydzie z tego srogi "gift" (trucizna), toż sami na siebie kryncymy bic.
Łosprowiałach Wom łostatnio jake buchy cytali za staryj Polski nasze starziki abo łojce. A przeca niy spomniałach ło gryfny frelce Fucince. Niy przinios jom żodyn bocoń, niy znodli jom tyż w kapuście, ale wziyna sie łona z "tintynfleka" (plany atramentu, kleksa).
W telewizorze pokazowali srogo "szlanga" (kolejka, sznur) "ceplow" (cystern), a że "niy dałach pozor" (nie uważałam), co godajom, zaroz mie strach łoblecioł, że kajsik szczelył "waserlajtong" (wodociąg) i te "bele" (beczkowozy) łozwożom ludziom woda. Coby wiedzieć kaj, wcisłach knefel na pilocie i mie zamurowało. Bo to były ceple "gańby" (wstydu). I prowda, to gańba, że robiom tela larma, smrodu i "po psinco" (po nic) spolajom byncin.
Kożdy cowiek, Ślonzok tyż swoj rozum mo i niy do sie belecym "zbamońćić" (kokietować). Co inkszego jak ftoś mo jakegoś "liplinga" (ulubieńca) i wiy wiela łon jes wert. Nasz głos tyż jes wiela wert i beztoż niy mogymy go dać jakymuś "lebrowi"
Downi jak frelka prziwiodła do chałpy kawalera abo "szac" (narzeczony) "libsta" (narzeczoną), a nawet jak to były ino kamraty, starka niy pytali, jak łoni sie mianujom, jaki majom "fach" (zawód) abo jako skońcyli szula. Noprzod było: Skond łoni som? A dopiyro potym zacynało sie "borowanie" (tyż "wiertanie" - wiercenie) dziury w basie i wtynczos niyjedyn "śmiatoł" (uciekał, ale tyż zamiatał) kaj pieprz rośnie.
Co sie to porobiyło. Cołke lata ło powstaniach ślonskich żodyn sie ani niy zajonknył, a naroz "fajrujom" (świętują) nawet te piyrsze.
Ponoć jedni poradzom se łostomajte łaski u samego Ponbocka, Nojświyntszy Paniynki abo inkszych świyntych "wyrzykać" (wymodlić), a inksi muszom se je wydeptać. Beztoż idom na "pońć" (pielgrzymkę), nikerzi z cołkom familiom. A to niy jes leko.
Downi jak była hica, to bankrociyły gyszefty z "sztrymfami" (pończochami), a bogaciyły sie te kere sprzedowały piwo i łostomajte "zeltry" (wody sodowe). Kej żech popijała zelter przed "laubom" (altanką) na łogrodku u bracika, spomnioł mi sie starzik Jorg jak godoł, coby se rod "szluknył" (wypił łyk) "zinalko". Widać cuł za tym "lankor" (tęsknotę).
Nogle i ci kerzi nami "reskiyrujom" (rządzą), i ci kerzi by tego pragli "łocucli" (oprzytomnieli) i jak downi takich "wywołanych" (znanych, sławnych) ludziow ze świyckom trza było szukać, terozki wszyndy jich połno. Coroz ciynży sie łod nich "łobegnać" (opędzić).
Na pocontku maja "fajrujymy" (świętujemy) dziyń polski "fany" (flagi, chorągwi), ale przeca jes tyż dziyń fany ślonski. Przipodo na 15 lipca i niy mo to nic wspolnego z 15 lipca 1410 roku, choć pod Gronwaldym "prały" (biły) sie tyż Ślonzoki, i to po łobu stronach. We tyn dziyń 1920 roku polski Syjm doł nom autonomio. No i zaś było sroge "psinco" (nic).
Downi wszyske "klamory", "klamoty" (rupiecie), a nawet "klonkry" (graty) ludzie dowali na "gora" (strych) abo do "kamerlika" (komórki). W betonowych familokach tego niy ma, ale za to w "antryju" (przedpokoju) pod "gipsdekom" (sufitem) wisi pawlacz.
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
