A nawet jakby ftoś pościył, to sie niy przizno, bo to gańba (wstyd). Powiy, co sie łodchudzo abo dochtor mu kozał myni jodać. Wielgi Post zacyno sie w Środa Popielcowo (Wstympno Środa), kej farorz (proboszcz) abo kapelonek (wikary) posujom (posypią) nom gowa popiołym. Ale jo niy pamiyntom, coby mi kery posuł gowa. Kożdy robiył na cole krziż, kery casym wyglondoł jak łozmazano sadza.
Jakżech miała pora lot, to starka niy zawsze chcieli mie brać rano do kościoła, bo abo loło, abo suło (sypało) śniegym, abo mieli po drodze cośik do załatwiynio. W Popielec niy mogłach sie docekać, kej przidom nazod (z powrotem) i jeszcze sie niy poseblykali (rozebrała), to musieli se cupnońć (kucnąć) i łodbić na mojym cole krziż. Cołki dziyń żech sie tym asiła (szczyciła) i co kwila łoglondałach sie w zdrzadle (lustrze), aże ciocia Paulinka musiała mie sturać (opamiętać) i postraszyć, co mi sie w niym pokoże dioboł. A że niywielach z Popielca poradziyła (potrafiła) spokopić (zrozumieć), radowałach się (cieszyłam), co moga lotać (biegać) cołki dziyń pomazano i żodyn mie niy goni do badyhauzu (łazienki) sie umyć. Łojce (rodzice) szli do kościoła na wiecor, po robocie i kej ściongli (wrócili) do chałpy, jo już nynała (spałam), toż z jejich krziżykow niy było żodnego pożytku.
Co do prziwiarkow (przesądów), to teroz niy wolno bajtlow nicym straszyć, bo ponoć (podobno) bydom potym sie lynkać (bać) bez cołke życie. Ale styknie, jak łobejrzom jakoś bojka, to już majom pełne galotki strachu, tela tam łostomajtych straszydłow. Mie z tego straszynio nic w gowie niy łostało, ino spominki. A godali mi, co w mojym basie poli sie fojera (ognisko) i jak niy byda jodać (jeść), to ta fojera sie zgasi i bydzie po mie. A jakżech za dużo godała i niy mieli siyły mi łodpowiadać, łostomajte ciotki-klotki padały, co łod godki jynzyk mi tak zrubnie, co niy byda poradziyła (potrafiła) dzióbka (buzi) zawrić (zamknąć). Noprzod byłach cicho, a jak żech sie łodezwała, to zaroz szłach ku zdrzadle łoglondać jynzor. I psinco, już potym niy szło mie zbamońcić (ogłupić).
Ponoć starsze kobiyty skuli (z powodu) postu przistrojały sie w corne droge kamiynie. To musiało być kajyndzi, bo u nos niy przistrojały sie wtynczos wcale. Ale pamiyntom take, co durch (ciągle) łoblykały sie na corno, do końca życio. To były matki dzieci, kere poszły za wcas do nieba. Downi w Popielec myło sie we wrzontku garce, coby były blank (całkiem) jałowe, bo niy mogła łostać ani jedna kropla fetu. A jeszcze downi to gorki i tygle wyciepowało sie (wyrzucało) bez łokno i potym niy warzyli, bo niy mieli w cym. Myśla, co u nos tego niy było, bo niy znom żodnego, coby doł na zmarnowanie swoj dobytek. A nawet jakby wyciepnył i po ćimoku pozbiyroł je nazod, to i tak połodpodałaby ś nich glyjta (emalia) i tyż byłaby strata. W kożdy chałpie post wyglondoł inaksi. Nikerzi nawet kryli dzieckom bawidka (zabawki), a zamiast bojkow cytali jym żywoty świyntych, kere były w kożdy chałpie. Inksi bez post niy kurzyli (nie palili papierosów) i niy piyli gorzołki (wódki). Łobchodziyło sie tyż połpoście (połowa postu) i wtynczos synki lotały ze drzewianymi szczyrkowkami (grzechotkami), robiyły larmo (hałas) i czaskały gliniane garce.
Ale z postym niy było żodnymu do śmiychu. Godało sie nawet, co Polok woli cowieka zabić, niźli post złomać. A w XIII wieku, jak biskup Ciołek prziwioz łod papiyża pozwolyństwo, coby w postne środy miynso jodać, to go wyśmioli. U nos tyż niy było lepi, bo jak ftoś powożył sie (odważył) jodać w post miynso, to za kara wybijali mu zymby i był szczyrbaty. A gybis (sztuczne zęby) za darmo dowali dopiyro łod 1905 roku, kej sond uznoł, co jes to taki som medykamynt (lekarstwo) co pile (tabletki), bo jak ftoś jodła niy pogryzie, ino je łyko (połyka), to go potym niy strowi. W starych zalecyniach, co w post jodać, znodłach żur z knulami i zupa knulowo. Tak nikerzi godali na kartofle. Szło tyż jeś pogańske krupy (kaszę gryczaną), kapusta, pić gorzko malckawa (kawa zbożowa). Z casym w post przizwolyli pić mlyko, jeś jajka, masło, syr, a nawet śledzie.
Ale niy ma co biadać (narzekać), bo jeszcze w 1936 roku biskup ślonski ks. Stanisław Adamski zarzondziył, co sztyrdziyści dni Wielgego Postu idzie ino roz na doba sie dobrze pojeś. Zwolniyni łod tego byli ci, kerzi rajzujom (podróżują) i jodajom w gasthauzach (stołówkach), wojoki (żołnierze), chorzi, ci, co ciynszko robiom, i ci, kerzi roboty niy majom. No bo jakby akurat mieli co jeś, grzych by było to zmarnować. Za stary Polski znod sie jedyn werbus (przyjezdny robotnik), co mu sie szporobliwość (oszczędność) ze sknyrstwym pomylyła i chcioł sie żynić w poście. Zapoznoł swoja lipsta (narzeczona), kej stoła w raji (kolejce) po wsparcie (zasiłek). Porachowali, co jak ani gości niy sproszom, ani gorzołki niy kupiom, bo to w poście niy uchodzi, to niy bydom stratni. A jak poskłodajom geltag (wypłatę) i wsparcie do kupy, niy zaznajom biydy. W kościele musieli cośik pocyganić, bo sakramynt dostali. Ale sie szajsli (pomylili), bo zaroz kobiycie wsparcie łodebrali, a ludzie tak jich łobgodali, co niy mogli sie żodnymu (nikomu) na łocy pokozać. Chcieli sie zarozki szajdować (rozwodzić), ale farorz pedzioł, co lepi żyć biydnie, ale po Bożymu. No i zaś stanyło na tym, co pragliwy (chciwy) dwa razy traci.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze