Łod małego kładli nom do gowy: „Siedź w koncie, a znojdom cie”. Znojdom abo i niy. A jak inksi ło nos godajom, to ino co my som „robotni” (pracowici), wszyscy „fedrujom” (kopią) wongel „na grubie” (w kopalni), choćby niy wiedzieli, co prawie wszysko jes „pozawiyrane” (pozamykane). Downi tyż było, co poradzymy dobrze „warzyć” (gotować), ale już niy, bo warzymy tusto i surowe jodomy ino „ponki” (jabłka), zielony szałot abo „tomaty” (pomidory). A teroz jes w modzie jodać wszysko prawie surowe – „blonkołle” (kalafiory), „sznitbołny” (fasolkę), a kapusta maści sie niy „fetym” (tłuszczem), ale łolejym. A sprobujcie uwarzyć „panczkrałt” (też „ciapkrałt” albo „ciaperkapusta” – gotowana kapusta wymieszana z tłuczonymi ziemniakami) bez fetu? Toż w doma byłby to „sztich do haje” (powód do awantury)!
Downi nojwiyncy chwolby było miyndzy bajtlami. Potym my z tego powyrostali, ale inksi niy. Na placu jedyn jodoł „apluziny” (pomarańcze) i łod samego wonianio szło dostać pypcia, bo inksi mieli ino ponki. Ańcia bawiyła sie starom „pupynsztubom” (domkiem dla lalek), kero „erbła” (odziedziczyła) po starce, a „Lyjna” (Helena) dostała łod „onkla” (wujka) z Niymcow lalka, co miała nelonowe wosy, mrugała łocami i jeszcze „pulała” (robiła siusiu). Ecik bawiył sie drzewnianom „forkom” abo „drabiniokym” (wóz drabiniasty na sznurku), a Zeflik mioł „szpilcojg” (zabawkę), kerymu stykło wrazić z „zadku” (z tyłu, ale „zadek” to także tyłek) bateryjka i śmigoł, aże sie kurzyło.
Wszyscy asiyli sie „gyszynkami” (prezentami), „kołami” (rowerami) abo „łachami” (ubraniem). „Frelki” (panienki) rade sie „paradziyły” (pyszniły) abo nowym „mantlym” (płaszczem), abo „szacym” (narzeczonym), a mamulki asiyły sie swojymi dzieciami. Ale ino miyndzy swojymi, „kamratkami” (koleżankami) abo somsiodami. Bo kej pokozoł sie ftoś „cudzy” (obcy), to nom sie zaroz „gymby” (usta) zawiyrały na „kotka” (kłódka). A przeca my niy som żodne „cimcie” (niedorajdy)!
Nikere Ślonzoki poradziyły prziś do wielgich piniyndzy. Choćby „gyszeftsman” (przedsiębiorca) Karol Godula, kery rodziył sie w Makoszowach wele Zobrzo. Rod sie ucył i był pojyntny, toż dostoł robota u hrabiego Ballestrema. „Sztajgowoł” (awansował) i sie bogaciył. A że żoł „szporobliwie” (oszczędnie), dorobiył sie 40 grubow wonglo, 19 galmanu, poru hut i inkszych gyszeftow, co było „we wercie” (miało wartość) dwa miliony talarow.
Ale wiyncy było takich, co to swoj rozum mieli, a pomarli w biydzie, jak Jan Dzierżon, „farorz” (proboszcz), kerego „wyciepli” (wyrzucili) z Kościoła. Chowoł „biny” (pszczoły), łodkrył jejich dziyworodztwo i ul romkowy. A fto dzisiej pamiynto ło Jozefie Bożku, kery sie rodziył wele Skoczowa i wynod „damfmaszyna” (maszynę parową)? Już za bajtla był ś niego „wrazipyrtek” (ciekawski) i skłodoł łostomajte „werki” (mechanizmy, ale „werk” to też zakład produkcyjny). Zrobiył drzewniany zygor, a potym wzion „bambetle” (tobołki) i piechty doszeł aże do Pragi, kaj sztudiyrowoł i łostoł „zygarnikym” (zegarmistrzem). Pobudowoł „brusek” (szlifierkę) do „zrzadłow” (luster) i „holcbajny” (drewniane protezy nóg) dlo wojynnych „kriplow” (kalek). Ci, kerzi je nosiyli, poradziyli nawet chodzić po schodach. A protezami rynki, kere zrobiył, „szło” (można było) pisać. Wymyślył woz na para i mały „szif” (statek) z damfmaszynom. Chcioł to wszyskym pokozać. A ci, co sie na nich „karnom” (przejadą), mieli wciepować do „szporkase” (skarbonki) piniondze. Była „hica” (upał) i cołke familie szły nad woda na szpacyr. Aż nogle zawioł wiater i zacło loć jak z cebra. Ludzie brali nogi za pas, wszysko „połobolali” (poprzewracali), a szporkasa ftoś ukrod. Bożek niy mog pospłocać tych, co mu „borgowali” (dali kredyt), i tak sie znerwowoł, że wzion „brecha” (łom) i jak „pofyrtany” (wariat) wszysko „zbulył” (zburzył) i poczaskoł. A dzisiej Czechy wziyni go za swojego i łostoł czeskym Stephensonem.
„Na zicher” (na pewno) mogymy sie poasić noblistami – aże jedynostu rodziyło sie na Ślonsku, a nikerzi nawet na Gornym, jak Otto Stern z Żorow, Kurt Alder, kery na swoji doktorski rozprawie przi nazwisku dopisoł: „z Krolewski Huty”, abo rodzono w Katowicach Maria Goeppert-Mayer. Jakżech była w Hamburgu, to asiyli sie tam Oscarym Troplowitzym, kery wynod krym nivyja i „heftflastry” (plastry samoprzylepne), ale tyż dboł ło ludzi, co u niego robiyli. Mieli płacone za urlop, dostowali „flaps” (posiłki regeneracyjne) i gyszynki na świynta. To co, że tam umar, ale rodziył sie w Glywicach.
A wiela my samkej mieli i momy „fuzbalistow” (piłkarzy) i inkszych szportowcow, muzykantow, „dochtorow” (lekarzy), malyrzow, kerych nom inksi mogom „zowiścić” (zazdrościć). W kożdy familii był i jes ftoś, kym mogymy sie poasić. I u nos, jak już ftoś do cegoś doszeł, to nic niy „przetyrmaniył” ani niy „przetyrlikoł” (roztrwonił), jak to bywało „kaj indzi” (gdzie indziej). Toż może zacnymy sie aśić tym, co było. A ło tym, co jes teroz, „styknie” (wystarczy) godać prowda. Ino gośno, bo jak bydymy cicho siedzieć w koncie, żodyn nos niy znojdzie.
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze