Jerzy Gorzelil mówi, że to paradoks że gmach wzniesiony dla władz samorządowych i z zebranych na Śląsku podatków pozostaje w rękach państwa. - Skoro dziś PiS mierzy się z tematem reprywatyzacji i podważa dekrety Bolesława Bieruta, to my też się przypominamy, zwłaszcza że jego dekretem Śląsk utracił w 1945 roku autonomię. 95. rocznica pierwszego posiedzenia Sejmu Śląskiego to też dobry moment, by podjąć próbę uregulowania tej kwestii - mówi Jerzy Gorzelik.
Gmach Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego to jeden z najciekawszych i największych budynków na Górnym Śląsku. Postał w latach 1925-1929.
Otwarto go z wielką pompą 5 maja 1929 roku w obecności prezydenta Ignacego Mościckiego. W akcie erekcyjnym napisano: "Dzisiaj w tej części Śląska [...] dokonuje się uroczystości poświęcenia gmachu Województwa i Sejmu Śląskiego jako widocznego i wspaniałego symbolu mocarstwowej potęgi państwa, wśród którego ziem województwo śląskie stanowi najcenniejszą perłę".
Michał Grażyński, wojewoda śląski, mówił: "My tu nie chcemy być tylko szarymi pracownikami chleba powszedniego, twórcami dóbr materialnych, ale mamy tę ambicję, by w ogólnopolską melodię wnieść mocny śląski głos. I dlatego obok szpitali i sanatoriów, szkół i ochronek, domów robotniczych i warsztatów pracy powzięliśmy między innymi myśl wybudowania w stolicy województwa monumentalnego, estetycznie wartościowego gmachu wojewódzkich władz i Sejmu Śląskiego, gmachu, który by był pięknym wyrazem artystycznych i fachowych uzdolnień polskiego architekta, rzemieślnika i robotnika, który by był materialnym symbolem kultury i potęgi polskiej".
Nowe województwo w okresie międzywojennym miało szeroką autonomię, w tym odrębny Sejm oraz Skarb Śląski; budynek zaprojektowano i zbudowano z uwzględnieniem ich potrzeb.
Klasycystyczny gmach składa się z czterech skrzydeł; wewnątrz mieści się kolista część sejmowa. Gmach liczy - prócz wysokiego parteru - cztery piętra, dodatkowe dwie kondygnacje ma pod ziemią. Kubatura budynku wynosi ponad 161 tys. metrów sześciennych. Jest w nim ponad 600 pomieszczeń i 1,3 tys. okien. Łączna długość korytarzy wynosi ponad 6 km, a obwód głównego korytarza na każdym piętrze wynosi ok. 400 m.
Decyzja o budowie zapadła pod koniec 1922 roku. Budynek miał łączyć dwie funkcje: siedzibę parlamentu i władzy wykonawczej. Konkurs, do którego przystąpiło 67 architektów, rozstrzygnięto we wrześniu 1923 roku. Zwyciężyli Kazimierz Wyczyński, Stefan Żeleński i Piotr Jurkiewicz (wszyscy z Krakowa), którzy zaproponowali styl klasycyzujący z elementami modernizmu. W skład kierownictwa architektonicznego budowy wszedł później również jeszcze jeden krakus, Ludwik Wojtyczko, i wniósł szereg poprawek do realizowanego projektu.
Pionierskim rozwiązaniem była sala sejmowa, która stała się pierwowzorem dla tej z Wiejskiej w Warszawie. Do dzisiaj emocje budzi także skarbiec, który był zatopiony w basenie. W ten sposób zabezpieczono złoto przed próbą kradzieży. Złodziei, gdyby próbowali dostać się do środka podkopem, zalałaby woda.
Wielka polityka od początku zaciążyła nad tą inwestycją. - Zarówno ze względu na formę, jak i skalę budynek był elementem rywalizacji nacjonalizmów - podkreśla Gorzelik. Nawet lokalizacja nie była przypadkowa - chodziło o to, by stworzyć nowe, polskie centrum Katowic po południowej części torów kolejowych, bo ta północna, z mieszczańskimi kamienicami w okolicach rynku, kojarzyła się z niemiecką przeszłością.
Przeciwwagą dla nich miały być reprezentacyjne gmachy w okolicach Jagiellońskiej. Obok urzędu wojewódzkiego wzniesiono Syndykat Polskich Hut Żelaza. Po drugiej stronie placu budynek Urzędów Niezespolonych (dzisiaj Wydział Filologiczny UŚ), nieco dalej na południe - katedrę, zaś w miejscu, gdzie po II wojnie wzniesiono gmach Związków Zawodowych, powstało Muzeum Śląskie.
Już w czasie prac budynek imponował wielkością
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze
Czy masz źródła o toksycznych śmieciach? Nic mi o tym nie wiadomo