Konie w kopalniach nie miały łatwego życia. Spędzały w ciemnościach nawet 20 lat [ARCHIWALNE ZDJĘCIA]

To od nich wzięło się powiedzenie: pracować, jak w kieracie. I to one, dosłownie, były siłą napędową rodzącego się przemysłu. Kopalniane konie na powierzchnię nie wychodziły nawet przez 20 lat, miały za to specjalną dietę, a nawet własne przepisy BHP. <br> Nie bardzo wiadomo, kiedy w ogóle się pojawiły. Według jednych konie w pod ziemią zaczęły pracować już w XVI wieku, inni upierają się, że dopiero za czasów Potopu Szwedzkiego. Istnieje jednak spore prawdopodobieństwo, że bliższa prawdy jest ta pierwsza data. 'Opis Żup Krakowskich z 1518 roku' wyraźnie oddziela konie 'kieratne' i 'dolne'.

fot. materiały kopalni Guido w Zabrzu

1 z 10

To od nich wzięło się powiedzenie: pracować, jak w kieracie. I to one, dosłownie, były siłą napędową rodzącego się przemysłu. Kopalniane konie na powierzchnię nie wychodziły nawet przez 20 lat, miały za to specjalną dietę, a nawet własne przepisy BHP.
Nie bardzo wiadomo, kiedy w ogóle się pojawiły. Według jednych konie w pod ziemią zaczęły pracować już w XVI wieku, inni upierają się, że dopiero za czasów Potopu Szwedzkiego. Istnieje jednak spore prawdopodobieństwo, że bliższa prawdy jest ta pierwsza data. 'Opis Żup Krakowskich z 1518 roku' wyraźnie oddziela konie 'kieratne' i 'dolne'.

To właśnie kopalnie soli, jako pierwsze 'zatrudniły' u siebie konie. Bochnia i Wieliczka już w XVI wieku utrzymywały od 30 do nawet 90 koni, które pracowały nie tylko pod ziemią, ale też przewoziły sól na powierzchni. To niewiele w porównaniu ze stajniami w Olkuszu i Tarnowskich Górach, gdzie w szczytowym momencie było ich kolejno 600 i 700 sztuk. Z biegiem lat w kopalniach budowano więc nie tylko nowe chodniki, ale też stajnie.

fot. K. Gargul / archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

2 z 10

To właśnie kopalnie soli, jako pierwsze 'zatrudniły' u siebie konie. Bochnia i Wieliczka już w XVI wieku utrzymywały od 30 do nawet 90 koni, które pracowały nie tylko pod ziemią, ale też przewoziły sól na powierzchni. To niewiele w porównaniu ze stajniami w Olkuszu i Tarnowskich Górach, gdzie w szczytowym momencie było ich kolejno 600 i 700 sztuk. Z biegiem lat w kopalniach budowano więc nie tylko nowe chodniki, ale też stajnie.

W jaki sposób zwierzęta w ogóle się tam znajdowały? Początkowo spuszczano je w skrzyniach. Dopiero po później opracowano specjalne nosidło, czyli szląg, w którym bez większych urazów mogły zjechać kilkadziesiąt, a nawet kilkaset metrów w dół. Wszystko było skonstruowane tak, że koń zjeżdżał zadem w dół, niemal pionowo. A kiedy w kopalniach zaczęto montować mechaniczne windy, jeździli nimi nie tylko ludzie, ale też właśnie konie. Metalowe klatki wykładano sianem, tak by zwierzęciu było wygodnie. Takiej podróży zawsze towarzyszył opiekun. Niektórzy twierdzą, też, że na czas podróży gaszono wszystkie światła, by uwięzione zwierzę nie wpadło w panikę.

fot. K. Gargul / archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

3 z 10

W jaki sposób zwierzęta w ogóle się tam znajdowały? Początkowo spuszczano je w skrzyniach. Dopiero po później opracowano specjalne nosidło, czyli szląg, w którym bez większych urazów mogły zjechać kilkadziesiąt, a nawet kilkaset metrów w dół. Wszystko było skonstruowane tak, że koń zjeżdżał zadem w dół, niemal pionowo. A kiedy w kopalniach zaczęto montować mechaniczne windy, jeździli nimi nie tylko ludzie, ale też właśnie konie. Metalowe klatki wykładano sianem, tak by zwierzęciu było wygodnie. Takiej podróży zawsze towarzyszył opiekun. Niektórzy twierdzą, też, że na czas podróży gaszono wszystkie światła, by uwięzione zwierzę nie wpadło w panikę.

Czym zajmowały się rumaki pod ziemią? Przede wszystkim zastępowały ludzi w najcięższych pracach. Napędzały wielkie pompy i kołowroty, ciągnęły wózki z urobkiem. Tak było chociażby w kopalni Guido w Zabrzu, którą dziś można zwiedzać, jako muzeum górnictwa. Pociągowe zwierzę było bowiem siedem razy silniejsze od człowieka. Zaprzęgano je więc do wielkich kieratów. Raz wprowadzone do kopalni, przeważnie kończyło swój żywot właśnie pod ziemią. A z tym bywało różnie. Jedne, przeciążone pracą nie dożywały 10 lat, są też jednak historie o rekordzistach, którzy pod ziemią przeżyli nawet dwie dekady.

fot. materiały kopalni Guido w Zabrzu

4 z 10

Czym zajmowały się rumaki pod ziemią? Przede wszystkim zastępowały ludzi w najcięższych pracach. Napędzały wielkie pompy i kołowroty, ciągnęły wózki z urobkiem. Tak było chociażby w kopalni Guido w Zabrzu, którą dziś można zwiedzać, jako muzeum górnictwa. Pociągowe zwierzę było bowiem siedem razy silniejsze od człowieka. Zaprzęgano je więc do wielkich kieratów. Raz wprowadzone do kopalni, przeważnie kończyło swój żywot właśnie pod ziemią. A z tym bywało różnie. Jedne, przeciążone pracą nie dożywały 10 lat, są też jednak historie o rekordzistach, którzy pod ziemią przeżyli nawet dwie dekady.

To nie byle jaki wynik, bo pracy na dole nie brakowało. Każde zwierzę pracowało bowiem po osiem godzin dziennie, przez sześć dni w tygodniu. Wszystko obliczone było co do godziny, konie miały jednak wolne w niedziele. Relację z przepracowanego czasu zdawały szychtownice. Konie to zwierzęta inteligentne i rozpoznawały, kiedy chciano im dopiąć dodatkowy wagonik. Skąd? Były bowiem przyzwyczajone do ilości dźwięków wydawanych przez zapinane skrzynie. Jeśli 'melodia' się nie zgadzała, zwierzęta ani drgnęły. <br> Ale to nie wszystkie ich nadzwyczajne umiejętności. Do dziś krążą legendy o tym, że zwierzęcy współpracownicy przez śmiercią uchronili niejednego górnika. Według podań, nie wchodziły do chodników, które niebawem miały się zawalić, wyczuwały też niebezpieczne gazy.

fot. W. Rusecki / archiwum Muzeum Żup Krakowskich Wieliczka

5 z 10

To nie byle jaki wynik, bo pracy na dole nie brakowało. Każde zwierzę pracowało bowiem po osiem godzin dziennie, przez sześć dni w tygodniu. Wszystko obliczone było co do godziny, konie miały jednak wolne w niedziele. Relację z przepracowanego czasu zdawały szychtownice. Konie to zwierzęta inteligentne i rozpoznawały, kiedy chciano im dopiąć dodatkowy wagonik. Skąd? Były bowiem przyzwyczajone do ilości dźwięków wydawanych przez zapinane skrzynie. Jeśli 'melodia' się nie zgadzała, zwierzęta ani drgnęły.
Ale to nie wszystkie ich nadzwyczajne umiejętności. Do dziś krążą legendy o tym, że zwierzęcy współpracownicy przez śmiercią uchronili niejednego górnika. Według podań, nie wchodziły do chodników, które niebawem miały się zawalić, wyczuwały też niebezpieczne gazy.

W kopalniach przeważnie o konie bardzo dbano. Miały nie tylko syte porcje jedzenia, ale też specjalne stajnie. Nad wszystkim czuwały zasady, które współcześnie nazwalibyśmy przepisami BHP. Co ciekawe, pojawiły się już w XVI wieku. O dobre warunki życia dbał koniuszy i trybarz. Ten musiał je karmić, poić i sprawdzać, czy boksy są czyste. Ten sam robotnik na Śląsku nazywał się już koniorzem. Stajnie były też wentylowane tak, by zwierzęta miały odpowiednią ilość świeżego powietrza. A co działo się z końskimi odchodami? Wiadomo, że w kopalniach soli zalepiano nimi zamknięte chodniki.

fot. materiały kopalni Guido w Zabrzu

6 z 10

W kopalniach przeważnie o konie bardzo dbano. Miały nie tylko syte porcje jedzenia, ale też specjalne stajnie. Nad wszystkim czuwały zasady, które współcześnie nazwalibyśmy przepisami BHP. Co ciekawe, pojawiły się już w XVI wieku. O dobre warunki życia dbał koniuszy i trybarz. Ten musiał je karmić, poić i sprawdzać, czy boksy są czyste. Ten sam robotnik na Śląsku nazywał się już koniorzem. Stajnie były też wentylowane tak, by zwierzęta miały odpowiednią ilość świeżego powietrza. A co działo się z końskimi odchodami? Wiadomo, że w kopalniach soli zalepiano nimi zamknięte chodniki.

W ciągu lat pracy koniorze i zwierzęta niezwykle się ze sobą zżywali. Jedną z najpiękniejszych historii o przyjaźni jest ta o Henryku Konsku i Brunoku (na zdjęciu), którzy razem pracowali w KWK Jankowice. <br> - Tata godoł, że na grubie zawsze mu sie tracił chlyb. Nie wiedzioł, czy ktoś mu go kradnie, czy może to sprawka ducha kopalni? W końcu zgasił światło i zacznył wahować. Usłyszoł jakiś brzynk łańcuchów i strasznie sie wylynkoł. Oświecił latarka i ujrzoł, jak z jego kapsy wyciongo chlyb Brunok - tak lata temu tę historię wspominała Krystyna, córka Henryka Konska. I tak zaczęła się znajomość, która trwała przez lata. Aż do czasu, kiedy Brunoka, ostatniego konia w kopalni Jankowice, zastąpiły maszyny. Wszystko skończyło się jednak dobrze, bo zwierzę zamiast na rzeź trafiło do wiejskiego gospodarza, a Henryk jeszcze przez wiele lat miał odwiedzać swojego przyjaciela. Wtedy ten kład mu łeb na ramieniu. <br>Na konkursie 'Po naszymu, czyli po śląsku' w 1994 roku mężczyzna opowiadał właśnie tę historię. Mówił wtedy, że w życiu płakał tylko trzy razy - kiedy po wojnie wracał z rosyjskiej niewoli i spotkał się ze swoimi rodzicami, drugi, kiedy żegnał się z Brunokiem, a po raz ostatni właśnie na konkursie, kiedy zobaczył, że ludzie chcą go słuchać.

fot. archiwum

7 z 10

W ciągu lat pracy koniorze i zwierzęta niezwykle się ze sobą zżywali. Jedną z najpiękniejszych historii o przyjaźni jest ta o Henryku Konsku i Brunoku (na zdjęciu), którzy razem pracowali w KWK Jankowice.
- Tata godoł, że na grubie zawsze mu sie tracił chlyb. Nie wiedzioł, czy ktoś mu go kradnie, czy może to sprawka ducha kopalni? W końcu zgasił światło i zacznył wahować. Usłyszoł jakiś brzynk łańcuchów i strasznie sie wylynkoł. Oświecił latarka i ujrzoł, jak z jego kapsy wyciongo chlyb Brunok - tak lata temu tę historię wspominała Krystyna, córka Henryka Konska. I tak zaczęła się znajomość, która trwała przez lata. Aż do czasu, kiedy Brunoka, ostatniego konia w kopalni Jankowice, zastąpiły maszyny. Wszystko skończyło się jednak dobrze, bo zwierzę zamiast na rzeź trafiło do wiejskiego gospodarza, a Henryk jeszcze przez wiele lat miał odwiedzać swojego przyjaciela. Wtedy ten kład mu łeb na ramieniu.
Na konkursie 'Po naszymu, czyli po śląsku' w 1994 roku mężczyzna opowiadał właśnie tę historię. Mówił wtedy, że w życiu płakał tylko trzy razy - kiedy po wojnie wracał z rosyjskiej niewoli i spotkał się ze swoimi rodzicami, drugi, kiedy żegnał się z Brunokiem, a po raz ostatni właśnie na konkursie, kiedy zobaczył, że ludzie chcą go słuchać.

8 z 10

Chyba każdy w dzieciństwie czytał "Łyska z pokładu Idy". To wzruszająca książka właśnie o kopalnianym koniu. Wszystko dzieje się w czasach, kiedy na Śląsku zamiast maszyn pracowały właśnie zwierzęta. Historia Łyska do złudzenia przypomina tę Brunoka. Obydwa przywiązały się do ludzi i dzielnie pracowały. Gustaw Morcinek opisuje w swojej książce, że na dole, w ciemnościach, konie ślepły. Jednak dzisiaj zdania na ten temat są podzielone.

Konie z kopalń oficjalnie zwolniono w 1956 roku. Jednak ostatnie zwierzę na powierzchnię wyjechało dopiero w 2002 roku. To słynna Baśka z Wieliczki (na zdjęciu) , która na dole przepracowała 13 lat. Pod ziemią trzymano ją oczywiście jako atrakcję turystyczną. Po uwolnieniu, 16-letni koń został przekazany w ręce rolnika, jednak tam szybko stał się agresywny. Wyrwany z dotychczasowego środowiska, nie potrafił zachowywać się już normalnie - biegać i jeść trawy. Pod swoje skrzydła wtedy wzięło go krakowskie Towarzystwo Przyjaciół Zwierząt, a chwilę później schronisko w Jankowicach. Niestety tam, w niecały miesiąc po uwolnieniu, Baśka umarła.

PAWEŁ ULATOWSKI / Agencja Wyborcza.pl

9 z 10

Konie z kopalń oficjalnie zwolniono w 1956 roku. Jednak ostatnie zwierzę na powierzchnię wyjechało dopiero w 2002 roku. To słynna Baśka z Wieliczki (na zdjęciu) , która na dole przepracowała 13 lat. Pod ziemią trzymano ją oczywiście jako atrakcję turystyczną. Po uwolnieniu, 16-letni koń został przekazany w ręce rolnika, jednak tam szybko stał się agresywny. Wyrwany z dotychczasowego środowiska, nie potrafił zachowywać się już normalnie - biegać i jeść trawy. Pod swoje skrzydła wtedy wzięło go krakowskie Towarzystwo Przyjaciół Zwierząt, a chwilę później schronisko w Jankowicach. Niestety tam, w niecały miesiąc po uwolnieniu, Baśka umarła.

Bez koni z pewnością nie byłoby rewolucji przemysłowej w znanym nam kształcie. Nic więc dziwnego, że i dziś wciąż się o nich pamięta. Te mądre i silne zwierzęta doczekały się swojej ekspozycji w kopalni Guido w Zabrzu. Tu 170 metrów pod ziemią, na poziomie świętej Barbary znajdują się, m.in. zabytkowe stajnie. Ale nie tylko. Turyści poznają szczegóły pracy koniorzy i dowiedzą się, jak ważnymi pracownikami dla tego miejsca były właśnie konie. Co tu dużo mówić - dosłownie je napędzały.

Fot. Grzegorz Celejewski / Agencja Wyborcza.pl

10 z 10

Bez koni z pewnością nie byłoby rewolucji przemysłowej w znanym nam kształcie. Nic więc dziwnego, że i dziś wciąż się o nich pamięta. Te mądre i silne zwierzęta doczekały się swojej ekspozycji w kopalni Guido w Zabrzu. Tu 170 metrów pod ziemią, na poziomie świętej Barbary znajdują się, m.in. zabytkowe stajnie. Ale nie tylko. Turyści poznają szczegóły pracy koniorzy i dowiedzą się, jak ważnymi pracownikami dla tego miejsca były właśnie konie. Co tu dużo mówić - dosłownie je napędzały.

Rybnik Tarnowskie Góry Zabrze

Czytaj teraz