Wybierz prenumeratę, by czytać to, co Cię ciekawi Sprawdź ofertę
    Szukaj
    Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
    wyborcza.pl Katowice

    Niech żyje modernizm. Wyjątkowe budynki z całego regionu [ZDJĘCIA]

    Wiadomości z Katowic
    pj, zdjęcia Tomasz Kiełkowski
    Anna Syska i Tomasz Kiełkowski w wydanej kilka dni temu książce ?Styl gotycki wyklucza się? opisali 120 modernistycznych budynków w województwie śląskim. Prezentujemy obiekty wybrane przez autorów.
    Anna Syska i Tomasz Kiełkowski w wydanej kilka dni temu książce 'Styl gotycki wyklucza się' opisali 120 modernistycznych budynków w województwie śląskim. Anna Syska, architekt i pracownica Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego, które wydało książkę przyznaje, że książka powstała z dwóch powodów. Od lat pasjonuje się moderną, która niezmiennie budzi jej zachwyt. Jednocześnie brakowało przewodnika po tej architekturze, który byłby napisany normalnym, przystępnym dla każdego językiem, a nie historyczno-sztucznym. - Wybór był naprawdę trudny i gdyby się dało, to byłoby ich dwa razy tyle - mówi Anna Syska. W dodatku z części obiektów z premedytacją zrezygnowano. Tak było ze świetnie znanym gmachem Sejmu Śląskiego czy katowicką katedrą. Syska i Kiełkowski opisywane budynki wybierali na dwa sposoby. W przypadku dużych miast chodziło przede wszystkim o pokazanie awangardowych i funkcjonalistycznych obiektów. - Jeśli zaś chodzi o mniejsze miasta, to chcieliśmy zaprezentować w książce te budynki, które mają znaczenie dla mieszkańców. To np. poczta w Będzinie, czy kasa chorych w Cieszynie. Przy okazji chcieliśmy na światło dzienne wydobyć obiekty mało znane. To chociażby dworzec kolejowy w Radostowicach niedaleko Pszczyny - dodaje Syska. Prezentujemy obiekty wybrane dla nas przez autorów. Na pierwszym zdjęciu: CHORZÓW, zajezdnia tramwajowa, ul. Inwalidzka 5, realizacja 1929-1930.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    1 z 11

    Anna Syska i Tomasz Kiełkowski w wydanej kilka dni temu książce 'Styl gotycki wyklucza się' opisali 120 modernistycznych budynków w województwie śląskim. Anna Syska, architekt i pracownica Śląskiego Centrum Dziedzictwa Kulturowego, które wydało książkę przyznaje, że książka powstała z dwóch powodów. Od lat pasjonuje się moderną, która niezmiennie budzi jej zachwyt. Jednocześnie brakowało przewodnika po tej architekturze, który byłby napisany normalnym, przystępnym dla każdego językiem, a nie historyczno-sztucznym. - Wybór był naprawdę trudny i gdyby się dało, to byłoby ich dwa razy tyle - mówi Anna Syska. W dodatku z części obiektów z premedytacją zrezygnowano. Tak było ze świetnie znanym gmachem Sejmu Śląskiego czy katowicką katedrą. Syska i Kiełkowski opisywane budynki wybierali na dwa sposoby. W przypadku dużych miast chodziło przede wszystkim o pokazanie awangardowych i funkcjonalistycznych obiektów. - Jeśli zaś chodzi o mniejsze miasta, to chcieliśmy zaprezentować w książce te budynki, które mają znaczenie dla mieszkańców. To np. poczta w Będzinie, czy kasa chorych w Cieszynie. Przy okazji chcieliśmy na światło dzienne wydobyć obiekty mało znane. To chociażby dworzec kolejowy w Radostowicach niedaleko Pszczyny - dodaje Syska. Prezentujemy obiekty wybrane dla nas przez autorów. Na pierwszym zdjęciu: CHORZÓW, zajezdnia tramwajowa, ul. Inwalidzka 5, realizacja 1929-1930.
    ŚWIĘTOCHŁOWICE, kościół pw. św. Józefa Robotnika, ul. Wojska Polskiego 13, projektant Jan Affa, realizacja 1931. Kościół ma formę bazyliki założonej na rzucie krzyża łacińskiego, nad wejściem góruje wieża, a nad skrzyżowaniem nawy i transeptu znajduje się kopuła. Budynek zyskał żelbetową konstrukcję i ceglane ściany. Affa zastosował otwory okienne o różnych kształtach, często, wzorem kościołów średniowiecznych, grupował je po dwa, trzy lub nawet pięć. Taka różnorodność dała interesujący wyraz plastyczny, który w połączeniu z nowoczesnymi detalami sprawił, że kościół ten należy do jednych z najbardziej interesujących świątyń regionu.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    2 z 11

    ŚWIĘTOCHŁOWICE, kościół pw. św. Józefa Robotnika, ul. Wojska Polskiego 13, projektant Jan Affa, realizacja 1931. Kościół ma formę bazyliki założonej na rzucie krzyża łacińskiego, nad wejściem góruje wieża, a nad skrzyżowaniem nawy i transeptu znajduje się kopuła. Budynek zyskał żelbetową konstrukcję i ceglane ściany. Affa zastosował otwory okienne o różnych kształtach, często, wzorem kościołów średniowiecznych, grupował je po dwa, trzy lub nawet pięć. Taka różnorodność dała interesujący wyraz plastyczny, który w połączeniu z nowoczesnymi detalami sprawił, że kościół ten należy do jednych z najbardziej interesujących świątyń regionu.
    WISŁA, park Kąpielowy, ul. Olimpijska 1, projektanci Łukasz Obtułowicz, Stefan Tworkowski, realizacja 1930-1934. W 1931 roku został oddany do użytku obiekt wielofunkcyjny, który był wyposażony w trybunę, plażę piaskową i trawiastą, korty tenisowe oraz nieistniejący już drewniany budynek przebieralni zaprojektowany przez Karola Schayera. Zimą korty tenisowe wykorzystywano do gry w hokeja. Basen parku kąpielowego miał wymiary olimpijskie, towarzyszyła mu dziesięciometrowa, żelbetowa wieża do skoków. Tuż obok w 1934 roku powstał budynek kawiarni i szatni dla hokeistów zaprojektowany przez Stefana Tworkowskiego. Architekt ze względu na ograniczone miejsce nadał mu formę niewielkiego, wąskiego, dwukondygnacyjnego obiektu. Piętro zostało wsparte na ciągu słupów tworzących na poziomie parteru podcienia, co spowodowało optyczne oderwanie bryły od podłoża. Dodatkowo wrażenie lekkości potęgował szereg dużych, kwadratowych okien.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    3 z 11

    WISŁA, park Kąpielowy, ul. Olimpijska 1, projektanci Łukasz Obtułowicz, Stefan Tworkowski, realizacja 1930-1934. W 1931 roku został oddany do użytku obiekt wielofunkcyjny, który był wyposażony w trybunę, plażę piaskową i trawiastą, korty tenisowe oraz nieistniejący już drewniany budynek przebieralni zaprojektowany przez Karola Schayera. Zimą korty tenisowe wykorzystywano do gry w hokeja. Basen parku kąpielowego miał wymiary olimpijskie, towarzyszyła mu dziesięciometrowa, żelbetowa wieża do skoków. Tuż obok w 1934 roku powstał budynek kawiarni i szatni dla hokeistów zaprojektowany przez Stefana Tworkowskiego. Architekt ze względu na ograniczone miejsce nadał mu formę niewielkiego, wąskiego, dwukondygnacyjnego obiektu. Piętro zostało wsparte na ciągu słupów tworzących na poziomie parteru podcienia, co spowodowało optyczne oderwanie bryły od podłoża. Dodatkowo wrażenie lekkości potęgował szereg dużych, kwadratowych okien.
    RADOSTOWICE, dworzec kolejowy, ul. Dworcowa 138, realizacja 1936-1938. To obiekt parterowy, nakryty płaskim dachem, na rzucie prostokąta z boczną podbudówką. Obie części zróżnicowano za pomocą wysokości, co zostało urozmaicone daszkami nad wejściami w formie żelbetowych płyt. Okna ujęto w pasy ze żłobkowanego tynku. Niewielki radostowicki dworzec jest malowniczym urozmaiceniem podróży koleją z Pszczyny do Rybnika, która pomimo niewielkiego dystansu trwa prawie godzinę.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    4 z 11

    RADOSTOWICE, dworzec kolejowy, ul. Dworcowa 138, realizacja 1936-1938. To obiekt parterowy, nakryty płaskim dachem, na rzucie prostokąta z boczną podbudówką. Obie części zróżnicowano za pomocą wysokości, co zostało urozmaicone daszkami nad wejściami w formie żelbetowych płyt. Okna ujęto w pasy ze żłobkowanego tynku. Niewielki radostowicki dworzec jest malowniczym urozmaiceniem podróży koleją z Pszczyny do Rybnika, która pomimo niewielkiego dystansu trwa prawie godzinę.
    GLIWICE, kościół pw. Chrystusa Króla, ul. Stefana Okrzei 31, projektant Karl Mayr, realizacja 1934-1935. Pierwsze kroki przy wzniesieniu świątyni zostały podjęte w 1929 roku, wtedy to powstały dwie wersje projektu autorstwa Dominikusa Böhma. Pierwsza wersja przedstawiała świątynię na rzucie krzyża greckiego, druga o rzucie owalnym. Trudności finansowe nie pozwoliły jednak na realizację żadnej z nich. Do idei powrócono w 1934 roku, prace nad projektem zaproponowano Paulowi Kellerowi oraz Karlowi Mayrowi. Ostatecznie wybór padł na tego drugiego. Koncepcja Mayra zakładała kościół mający formę wydłużonego prostokąta poprzedzonego wysoką wieżą. Przystąpiono do budowy, jednak wieżę wzniesiono tylko do wysokości nawy i zwieńczono ją drewnianą nadbudówką mieszczącą dzwony. Wszystkie elewacje kościoła architekt zakomponował z płaszczyzn obłożonych cegłą o różnym stopniu wypalenia oraz gładko tynkowanych. Trójnawowe wnętrze podzielił filarami i przykrył płaskim, drewnianym stropem. Prezbiterium od nawy oddzielił za pomocą łuku tęczowego oraz dwóch stopni
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    5 z 11

    GLIWICE, kościół pw. Chrystusa Króla, ul. Stefana Okrzei 31, projektant Karl Mayr, realizacja 1934-1935. Pierwsze kroki przy wzniesieniu świątyni zostały podjęte w 1929 roku, wtedy to powstały dwie wersje projektu autorstwa Dominikusa Böhma. Pierwsza wersja przedstawiała świątynię na rzucie krzyża greckiego, druga o rzucie owalnym. Trudności finansowe nie pozwoliły jednak na realizację żadnej z nich. Do idei powrócono w 1934 roku, prace nad projektem zaproponowano Paulowi Kellerowi oraz Karlowi Mayrowi. Ostatecznie wybór padł na tego drugiego. Koncepcja Mayra zakładała kościół mający formę wydłużonego prostokąta poprzedzonego wysoką wieżą. Przystąpiono do budowy, jednak wieżę wzniesiono tylko do wysokości nawy i zwieńczono ją drewnianą nadbudówką mieszczącą dzwony. Wszystkie elewacje kościoła architekt zakomponował z płaszczyzn obłożonych cegłą o różnym stopniu wypalenia oraz gładko tynkowanych. Trójnawowe wnętrze podzielił filarami i przykrył płaskim, drewnianym stropem. Prezbiterium od nawy oddzielił za pomocą łuku tęczowego oraz dwóch stopni
    KATOWICE, Gmach Urzędów Niezespolonych, pl. Sejmu Śląskiego 1, projektant Witold Kłębkowski, realizacja 1935-1937. Gmach Urzędów Niezespolonych w swojej prostocie kontrastuje ze stojącym naprzeciw, bogatym w pełne treści dekoracje rzeźbiarskie gmachem Urzędu Wojewódzkiego, nie odbierając mu dostojeństwa. W czasie II wojny światowej w budynku mieściło się Gestapo, po wojnie Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, obecnie jest on siedzibą Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    6 z 11

    KATOWICE, Gmach Urzędów Niezespolonych, pl. Sejmu Śląskiego 1, projektant Witold Kłębkowski, realizacja 1935-1937. Gmach Urzędów Niezespolonych w swojej prostocie kontrastuje ze stojącym naprzeciw, bogatym w pełne treści dekoracje rzeźbiarskie gmachem Urzędu Wojewódzkiego, nie odbierając mu dostojeństwa. W czasie II wojny światowej w budynku mieściło się Gestapo, po wojnie Komitet Wojewódzki Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, obecnie jest on siedzibą Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Śląskiego.
    SKOCZÓW, Willa Spitzerów, ul. Katowicka 25, projektant Jacques Groag, realizacja 1937-1938. Rodzina Spitzerów osiedliła się w Skoczowie w 1859 i otworzyła tu niewielką garbarnię. Z biegiem czasu zakład rozrósł się do tego stopnia, że był jednym z największych pracodawców w mieście. W latach 20. tygodniowo mógł przerobić 20 ton skór. Jednym ze spadkobierców fabryki i rodziny był Oskar Spitzer - aktywny społecznik, a także prezes Stowarzyszenia Tenisowego. W drugiej połowie lat 30. Oskar wraz z żoną Sylwią postanowili wybudować dla siebie podmiejską willę. Dom miał stanąć w sąsiedztwie nowej willi Sinaibergerów na północnym skraju miasta w pobliżu Wisły. W tym celu zwrócili się do przyjaciela rodziny Jaucquesa Groaga z prośbą o wykonanie projektu architektonicznego. Groag był absolwentem wiedeńskiej politechniki i uczniem Adolfa Loosa. Zaproponował Spitzerom kubiczną bryłę domu, na rzucie zbliżonym do kwadratu. Geometryczność została złagodzona półokrągłą ścianą towarzyszącą wejściu. Ten dwukondygnacyjny dom został połączony z ogrodem za pomocą tarasu oraz narożnego balkonu.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    7 z 11

    SKOCZÓW, Willa Spitzerów, ul. Katowicka 25, projektant Jacques Groag, realizacja 1937-1938. Rodzina Spitzerów osiedliła się w Skoczowie w 1859 i otworzyła tu niewielką garbarnię. Z biegiem czasu zakład rozrósł się do tego stopnia, że był jednym z największych pracodawców w mieście. W latach 20. tygodniowo mógł przerobić 20 ton skór. Jednym ze spadkobierców fabryki i rodziny był Oskar Spitzer - aktywny społecznik, a także prezes Stowarzyszenia Tenisowego. W drugiej połowie lat 30. Oskar wraz z żoną Sylwią postanowili wybudować dla siebie podmiejską willę. Dom miał stanąć w sąsiedztwie nowej willi Sinaibergerów na północnym skraju miasta w pobliżu Wisły. W tym celu zwrócili się do przyjaciela rodziny Jaucquesa Groaga z prośbą o wykonanie projektu architektonicznego. Groag był absolwentem wiedeńskiej politechniki i uczniem Adolfa Loosa. Zaproponował Spitzerom kubiczną bryłę domu, na rzucie zbliżonym do kwadratu. Geometryczność została złagodzona półokrągłą ścianą towarzyszącą wejściu. Ten dwukondygnacyjny dom został połączony z ogrodem za pomocą tarasu oraz narożnego balkonu.
    BYTOM, kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, ul. Juliusza Ligonia 2, projektant Otto Linder, realizacja 1936-1937. W 1936 roku rozpoczęto budowę, a ukończono ją rok później. Powstał obiekt wolnostojący, na rzucie koła, z półokrągłym prezbiterium. Partię wejściową wyznacza pięć arkadowych nisz, w których zostały umieszczone trzy otwory drzwiowe i okrągłe okna doświetlające chór. Nawę nakrywa kopuła, która wspiera się na filarach przechodzących w promieniście ułożone ścianki. Odsunięte od zewnętrznych ścian filary tworzą wąskie obejście. Pomiędzy filarami znajdują się zamknięte półkoliście okna. Prezbiterium także przykrywa kopuła, w nim na tle sześciu witrażowych okien został umieszczony ołtarzowy krucyfiks. Z lewej strony budynku, przy prezbiterium, znajduje się prostopadłościenna wieża, która pełni funkcję dzwonnicy i wieży zegarowej. Architekt zaproponował tutaj nowoczesną formę świątyni, która dobrze odpowiadała na potrzeby parafii, a także znakomicie wpisywała się w kontekst architektoniczny dzielnicy.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    8 z 11

    BYTOM, kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, ul. Juliusza Ligonia 2, projektant Otto Linder, realizacja 1936-1937. W 1936 roku rozpoczęto budowę, a ukończono ją rok później. Powstał obiekt wolnostojący, na rzucie koła, z półokrągłym prezbiterium. Partię wejściową wyznacza pięć arkadowych nisz, w których zostały umieszczone trzy otwory drzwiowe i okrągłe okna doświetlające chór. Nawę nakrywa kopuła, która wspiera się na filarach przechodzących w promieniście ułożone ścianki. Odsunięte od zewnętrznych ścian filary tworzą wąskie obejście. Pomiędzy filarami znajdują się zamknięte półkoliście okna. Prezbiterium także przykrywa kopuła, w nim na tle sześciu witrażowych okien został umieszczony ołtarzowy krucyfiks. Z lewej strony budynku, przy prezbiterium, znajduje się prostopadłościenna wieża, która pełni funkcję dzwonnicy i wieży zegarowej. Architekt zaproponował tutaj nowoczesną formę świątyni, która dobrze odpowiadała na potrzeby parafii, a także znakomicie wpisywała się w kontekst architektoniczny dzielnicy.
    ŁAZY, kościół pw. Michała Archanioła, ul. Tadeusza Kościuszki 96, projektant Jerzy Struszkiewicz, realizacja 1934-1949. Rozwijająca się miejscowość potrzebowała własnej parafii. Pierwsze próby podjęto w 1916 roku, kiedy postanowiono wybudować kaplicę. Rozebrano ją w 1934 roku w czasie prac budowlanych przy nowej świątyni. Została ona zaprojektowana przez Jerzego Struszkiewicza. Ten krakowski architekt zasłynął gmachem Towarzystwa Ubezpieczeniowego 'Feniks' w Krakowie, a także pracą dydaktyczną. Powstała świątynia założona na rzucie prostokąta, trójnawowa i nakryta płaskim dachem. Kościół został poprzedzony horyzontalnymi podcieniami, przedsionkiem oraz wyniosłą, prostokątną wieżą, a zakończony półokrągło zamkniętym prezbiterium. Budynek ma żelbetową konstrukcję, a ściany zewnętrzne oblicowane cegłą cementową.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    9 z 11

    ŁAZY, kościół pw. Michała Archanioła, ul. Tadeusza Kościuszki 96, projektant Jerzy Struszkiewicz, realizacja 1934-1949. Rozwijająca się miejscowość potrzebowała własnej parafii. Pierwsze próby podjęto w 1916 roku, kiedy postanowiono wybudować kaplicę. Rozebrano ją w 1934 roku w czasie prac budowlanych przy nowej świątyni. Została ona zaprojektowana przez Jerzego Struszkiewicza. Ten krakowski architekt zasłynął gmachem Towarzystwa Ubezpieczeniowego 'Feniks' w Krakowie, a także pracą dydaktyczną. Powstała świątynia założona na rzucie prostokąta, trójnawowa i nakryta płaskim dachem. Kościół został poprzedzony horyzontalnymi podcieniami, przedsionkiem oraz wyniosłą, prostokątną wieżą, a zakończony półokrągło zamkniętym prezbiterium. Budynek ma żelbetową konstrukcję, a ściany zewnętrzne oblicowane cegłą cementową.
    RACIBÓRZ, obserwatorium geofizyczne, ul. Chłopska 1, projektant Konrad Wachsmann, realizacja 1928. Obecnie raciborskie obserwatorium jest jedynym na terenie województwa śląskiego świeckim obiektem firmy Christoph und Unmack. Jego wyjątkowość tkwi nie tylko w nowoczesnej formie architektonicznej wykonanej z tradycyjnego materiału, ale także w tym, że obiekt nadal pełni pierwotną funkcję, obecnie mieści się w nim Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    10 z 11

    RACIBÓRZ, obserwatorium geofizyczne, ul. Chłopska 1, projektant Konrad Wachsmann, realizacja 1928. Obecnie raciborskie obserwatorium jest jedynym na terenie województwa śląskiego świeckim obiektem firmy Christoph und Unmack. Jego wyjątkowość tkwi nie tylko w nowoczesnej formie architektonicznej wykonanej z tradycyjnego materiału, ale także w tym, że obiekt nadal pełni pierwotną funkcję, obecnie mieści się w nim Instytut Geofizyki Polskiej Akademii Nauk.
    CHORZÓW, zajezdnia tramwajowa, ul. Inwalidzka 5, realizacja 1929-1930. Budynek biurowy otrzymał formę dwóch prostopadłościanów złączonych ze sobą pod kątem, jeden z nich przy wejściu do obiektu ma zaokrąglony narożnik. Pierwotnie mieścił pomieszczenia administracyjne oraz mieszkania dla pracowników. Warsztaty mają halę o konstrukcji stalowej wykończonej ścianami osłonowymi z cegły i zostały poprzedzone murowanym budynkiem z charakterystyczną wieżą z zegarem. Dwuczęściowy podział elewacji uzyskano za pomocą zróżnicowania kształtu i wielkości okien. Nie jest znane nazwisko projektanta zespołu, na planach znajduje się nieczytelny podpis, widnieje także pieczątka Georga Urbana, ale możliwe, że jego firma wykonywała tylko prace modernizacyjne na początku lat 40. Obecnie na terenie zajezdni działa Zakład Usługowo-Remontowy Tramwajów Śląskich
    TOMASZ KIEŁKOWSKI
    11 z 11

    CHORZÓW, zajezdnia tramwajowa, ul. Inwalidzka 5, realizacja 1929-1930. Budynek biurowy otrzymał formę dwóch prostopadłościanów złączonych ze sobą pod kątem, jeden z nich przy wejściu do obiektu ma zaokrąglony narożnik. Pierwotnie mieścił pomieszczenia administracyjne oraz mieszkania dla pracowników. Warsztaty mają halę o konstrukcji stalowej wykończonej ścianami osłonowymi z cegły i zostały poprzedzone murowanym budynkiem z charakterystyczną wieżą z zegarem. Dwuczęściowy podział elewacji uzyskano za pomocą zróżnicowania kształtu i wielkości okien. Nie jest znane nazwisko projektanta zespołu, na planach znajduje się nieczytelny podpis, widnieje także pieczątka Georga Urbana, ale możliwe, że jego firma wykonywała tylko prace modernizacyjne na początku lat 40. Obecnie na terenie zajezdni działa Zakład Usługowo-Remontowy Tramwajów Śląskich
    Więcej

      Popularne

      Komentarze
      Zaloguj się
      Chcesz dołączyć do dyskusji? Kup prenumeratę, by czytać artykuły i je komentować

      Wszystkie komentarze

      sortuj:
      od najnowszego od najstarszego od najpopularniejszego od najmniej popularnego

      Tematy ważne dla Katowic

      Tematy
      Miejsca
      Ludzie

      Warto przeczytać

      Magazyn Kuchnia
      Magazyny
      Licytacje, przetargi
      wyborcza.pl
      Serwisy partnerskie

      Copyright © Wyborcza sp. z o.o.

      Właściciel niniejszego serwisu nie wyraża zgody na zwielokrotnianie ani inne korzystanie z utworów rozpowszechnionych w tym serwisie, w celu eksploracji tekstów i danych. Więcej informacji w zastrzeżeniu dot. eksploracji tekstów i danych.