Projekt Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury powstał w 2013 roku. Nad powstaniem strony pracowało kilka osób - Piotr Jakoweńko, pomysłodawca i designer projektu, Jacek Maniecki, który zajął się kwerendą w archiwach i tłumaczeniem z języka niemieckiego oraz Marka Wojcik, który wsparł projekt swoją wiedzą i fotografiami. Wszystko powstało pod logiem Fundacji Brama Cukermana, a finansowo projekt wsparło Miasto Bytom.
To największa baza wiedzy na temat zabudowy tego miasta pochodzącej sprzed 1945 roku. W Bibliotece można zobaczyć zdjęcia i plany budowy ponad setki kamienic i gmachów. Wszystkie opatrzono dokładnymi opisami, z kart Biblioteki można więc wyczytać nie tylko losy samego budynku, ale też jego właścicieli, często uciekających przed wojenną zawieruchą Żydów, albo Niemców, którym nagle przyszło zostawić cały dorobek w nowej Polsce.
Cyfrową Bibliotekę Bytomskiej Architektury można znaleźć pod adresem www.architekturabytomia.org
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Przy Batorego 32 historia zaczęła się równo w 1900 roku od Antoniego Grabary z Karbia. Ten znany w mieście przedsiębiorca budowlany i filantrop postawił kamienicę przy Virchowstrasse. Grabara był człowiekiem dosyć zamożnym, miał własną cegielnię i majątki ziemskie w Mikulczycach i Świętoszowicach. Ale na tym nie koniec. Grabarę zapamiętano także, jako bojownika o polskość Śląska.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Kamienicę wzniesiono według projektu Antona Sobocińskiego. Czterokondygnacyjny, bogaty budynek szybko trafił jednak w obce ręce. W archiwach urzędu miejskiego można znaleźć informację, że już w 1902 roku właścicielem został Theodor Gruchmann. Potem kamienica zmieniała właścicieli jeszcze trzykrotnie.
Pierwsza renowacja odbyła się w 1927 roku. Z czasem przyszedł czas na kolejne. Znikły hełm wieżyczki, bogate detale, a piękną stolarkę, już współcześnie, zastąpiono plastikami. Kilka lat temu przeprowadzono renowację fasady.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Choć śląskie powietrze pokryło nieco patyną kamienicę przy ul. Batorego 32, to zdecydowanie warto się jej przyjrzeć. To bardzo ciekawa realizacja stworzona w duchu secesyjnym. W centralnej części elewacji ma proste balkony zwieńczone trójkątnym szczytem.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Pierwszy projekt tego budynku zamówił Alfred Katz w 1904 roku. W styczniu architekt Wilhelm Heller przedstawił inwestorowi pierwszy projekt, który zakładał bardziej asymetryczną elewację frontową i wyższą oficynę. Pomysł z jakiś powodów nie przypadł Katzowi do gustu i architekt trzy miesiące później przygotował kolejne rysunki. I to właśnie kamienicę w tym kształcie możemy podziwiać do dziś.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Oryginalne rozwiązanie przestrzenne drugiego projektu budynku zostało opisane nawet w "Ostdeutsche Bau-Zeitung" z 1905 r.:
"Podrzędne znaczenie oficyny w pewnym stopniu rekompensuje otoczenie ogrodowe i udany kształt fasady od podwórza. Konieczność przechodzenia przez budynek frontowy i podwórze oraz utworzenie drugiej klatki schodowej były w tym przypadku nieuniknione. Pewną zaletą tego niekorzystnego układu jest bezpośrednie dojście do oficyny przez elegancką i szeroką na 3 metry główną klatkę schodową. Klatka ta na każdym piętrze posiada po dwa okna po każdej stronie, co zapewnia aż nadmiar światła, a ponadto stopnie schodów mają tylko 14 cm wysokości, za to 33 cm szerokości, co zapewnia dużą przestrzeń komunikacyjną, wygodny układ wzniesienia i dobre oświetlenie, które łącznie stanowią pewien ekwiwalent dla wielostronnego wykorzystania tej klatki schodowej. Tym samym upada nasz zarzut, że dzięki takiemu uprzywilejowaniu oficyny budynek frontowy może utracić na swej wartości, bowiem jak dowiedzieliśmy się, prawie wszystkie mieszkania, w tym także w budynku frontowym, zostały już wynajęte zgodnie z założeniami i to jeszcze przed ukończeniem budowy".
Z czasem budynek trafił w ręce spółki Schaffgotsch.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Na początku stały tu zwyczajne, niewielkie kamieniczki. Ich obraz zachował się nawet na zdjęciu.
Dopiero w 1905 roku budynki przy Krakowskiej 1 i Rynku 18 połączono w jeden. Wtedy też zaplanowano, że powstanie tu bogata, finezyjna kamienica z czterema kondygnacjami.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Pierwszy projekt przedstawił Franz Sotzik. Narożna kamienica miała być zwieńczona ekstrawagancką kulą. Niestety, projekt nie przypadł do gustu inwestorom i już w czerwcu wybrano wizję zaproponowaną przez Juliusa Schlesingera i Ernsta Bienię. Do dziś możemy cieszyć oko elewacją z białej cegły i z secesyjnymi dekoracjami.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Przez lata działały tu takie sklepy, jak: Hugo Kuschelewski, ''Breslauer Schirmfabrik'' (parasolki), restauracja (wejście od ul. Krakowskiej), Fanny Böhm ''Putzwerkstatt'' (czyszczenie odzieży), Angress ''Konfektionsgeschäft'' (tekstylia) czy Juwelen, Uhren, Kleiderwäsche (jubiler, zegarmistrz, pralnia).
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
To jedna z najpiękniejszych kamienic z całym Bytomiu. Przez swoje sto lat istnienia, niestety mocno ucierpiała.
Jej historia zaczęła się w 1860 roku, bo wcześniej istniało tu przedsiębiorstwo transportowe kolei wąskotorowej, które należało do Rudolfa Pringsheima, górnośląskiego potentata w branży transportowej, ojca Alfreda Pringsheima, wybitnego matematyka i mecenasa sztuk, i dziadka Katii Mann, żony Tomasza Manna, laureata literackiej nagrody Nobla z 1929 r.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Późniejszy właściciel Hans Jaworski w 1894 roku zlecił budowę neobarokowej kamienicy, która pierwotnie pyszniła się kopulastą wieżyczką na środku. Parter i pierwsze piętro przeznaczone były na sklepy, o czym do dzisiaj świadczą wielkie okna. Na drugim piętrze urządzono zaś mieszkania. Tu elewacja charakteryzuje się bogatymi zdobieniami, m.in. głowami lwów. Z tyłu kamienica ma aż trzy oficyny. Przez lata budynek był przebudowywany, wciąż potrafi jednak zachwycić.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Przed wojną ta kamienica zachwycała. Około 1900 roku jej budowę zlecił Peter Macionga, mistrz ślusarski.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Pierwotnie były tu cztery kondygnacje, obecnie podwyższone poddasze zmienione jest na piątą. Na elewacji można do dziś podziwiać dwie osie loggi z neobarokowymi zdobieniami. Budynek powstał według projektu Alfonsa Powollika.
mk
Tej pięknej narożnej kamienicy żal chyba najbardziej. Mimo że przetrwała do dzisiaj, stoi pusta i niszczeje przy samym Rynku. Co gorsza, pełni też funkcję gigantycznego szkieletu na reklamy. Wybudowano ją w stylu historyzmu według projektu Alberta Bohma w 1897 roku.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
W ciągu wieku budynek stracił zwieńczenie wieżyczki i dekoracyjne elementy szczytów.
Nie ma balkonów i niektórych elementów sztukaterii elewacyjnej. Na parterze tandetnie
przebudowano też okna.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
W latach 1897-1924 właścicielami budynku byli bracia Leopold i Simon Guttmannowie, synowie Mosesa Guttmanna i bracia Jakoba Guttmanna. Moses był jednym z najznakomitszych obywateli miasta, miał nie tylko talent przedsiębiorcy, ale był także szanowanym znawcą Pisma. Z kolei Jakob jest autorem fundamentalnych dzieł na temat żydowskiej filozofii średniowiecznej i jej stosunków z teologii chrześcijańskiej. Jakob Guttmann był liberalnym rabinem Wrocławia i członkiem władz wielu stowarzyszeń religijnych i naukowych, w tym prezesem Stowarzyszenia Rabinów w Niemczech (Rabbinerverband). Leopold Guttmann był radcą miejskim. Guttmannowie posiadali także kamienice Rynek 3 i 4.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
A tak wygląda wnętrze kamienicy.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Kamienicę przy Platz der Oberschlesischen Bahn w 1889 postawił dla siebie Heinrich Morawietz, mistrz murarski z Bytomia. Budynek szybko przeszedł jednak w ręce Joanny Schaffgotsch, śląskiego kopciuszka, tej samej, której Karol Godula zapisał swój wielki majątek. Szybko, bo po 20 latach postanowiono odnowić i przebudować fasadę. W 1909 roku kamienica zmieniła się nie do poznania.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Od 1905 r. w kamienicy mieścił się zarząd Gräflich Schaffgotsche Werke, spółki akcyjnej założonej po przekształceniu z przedsiębiorstwa rodzinnego Schaffgotsch, z kapitałem 50 mln marek. W 1913 roku w podwórzu zbudowano nawet podziemny zbiornik na paliwo.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Kamienica nie miała zbyt wiele szczęścia. W czasie wojny został zniszczony. W opisie technicznym z 1945 roku czytamy ''(...) budynek jest zniszczony przez ostatnie działania wojenne w 60 proc. Z budynku pozostały tylko mury zewnętrze utrzymujące się w dobrym stanie, oraz ściany łączące klatki schodowe''. W 1949 roku rozpoczęto trwającą dwa lata odbudowę, która przywróciła kamienicę do wyglądu z 1909 roku.
Obecnie budynek przy ul. Wrocławskiej 44, to ucieleśnienie polskiej nędzy i rozpaczy oraz urzędniczej nieodpowiedzialności w jednym. Piękną przedwojenną willę, w której mieści się przedszkole nr 8 obłożono styropianem i otynkowano na zielono. Do dziś ostał się tylko widoczny z zewnątrz witraż z postaciami skarbników.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Projekt budynku w 1923 roku zamówił Otto Richard Krause, kupiec i mecenas sztuki. Willa stanęła rok później. W jej ogrodzie znajdowały się kurnik, gołębnik i altana.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
mk
Budynek przy Tarnowitzerstrasse powstał w 1903 roku z inicjatywy Adolfa Schwiedernocha, który był właścicielem sąsiedzkiej wytwórni win i likierów. Nikogo nie dziwią więc postaci na elewacji budynku. Do dziś przetrwał, m.in. Bachus na beczce wina, w otoczeniu chmielu.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Kilka lat temu elewacja przeszła kapitalny remont. Teraz można oglądać ją w pełnej świetności.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Z zewnątrz ten budynek robi niestety marne wrażenie, ale to, co można znaleźć w środku pokazuje, jak kiedyś musiało być pięknie. I rzeczywiście było. Kamienicę przy Friedrichstrasse 28. nakazał postawić Karl Pander. Na projekcie elewacji z 1904 roku dokładnie widać florystyczne zdobienia i ryzality zwieńczone szczytami, które do dziś nie przetrwały.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Wszystko z powodu przebudowy, do której doszło w latach 20. Zmieniono wtedy elewację i poddasze przebudowano na kolejną kondygnację. Secesyjne dekoracje zachowały się tylko gdzieniegdzie.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Wciąż pięknie jest za to wewnątrz. Takich malowideł nie ma już prawie nigdzie. Do dziś zachował się tu bowiem cykl czterech obrazów: ?Zamek?, ?Młyn wodny?, ?Jeleń z sarnami? i ?Dom nad jeziorem?.
Cyfrowa Biblioteka Bytomskiej Architektury
Materiał promocyjny
Materiał promocyjny
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze