Gdzie są święte Barbary, którym zamknęli kopalnie?

Święta Barbara żyła na przełomie III i IV wieku. Według jednych podań urodziła się w mieście Nikomedia nad morzem Marmara, które dziś nazywa się Izmit. Inne podania mówią, że miejscem narodzin świętej było Heliopolis w Egipcie. Była jedyną córką bogatego i wpływowego kupca o imieniu Dioskuros. Spotykała się z chrześcijanami, którzy ukrywali się wówczas przed prześladowaniami. Korespondowała z wielkim filozofem i pisarzem Orygenesem z Aleksandrii. Pod jego wpływem przyjęła chrzest i złożyła ślub czystości.

Gdy ojciec dowiedział się, dlaczego odrzuca kolejnych kandydatów na męża, wpadł w gniew. Pragnął wydać córkę za mąż i złamać opór dziewczyny. Zbudował wtedy wieżę i uwięził w niej Barbarę. Liczył, że zmusi ją do wyrzeczenia się nowej wiary. Ale Barbara nie uległa.

Dioskuros bał się o swoje wpływy i urząd. Ze strachu stał się prześladowcą własnej córki. Barbara była głodzona i straszona, ale nie uległa. Wtedy ojciec zaprowadził ją do sędziego i sam oskarżył. Wtrącono ją do więzienia. Tam ukazał jej się anioł i udzielił komunii. Tortury nie pomogły i w końcu na mocy wyroku sędziego została ścięta.

Kult świętej Barbary szybko się rozprzestrzeniał już w starożytności. W Polsce pierwszy kościół ku jej czci wystawiono w roku 1262 w Bożygniewie koło Środy Śląskiej.

Barbara to patronka tych, którym grozi nagła i niespodziewana śmierć: strażaków, hutników, marynarzy, a także więźniów. Najbardziej czczą ją jednak górnicy. Jej figura lub obraz, które rozpoznać można łatwo po atrybutach męczenniczki, czyli wieży i kielichu z hostią, są w niemal każdym śląskim kościele. I w każdej kopalni. A co stało się w tymi, którym kopalnie zamknięto? Okazuje się, że górnicy i ich rodziny nie zapominają o swojej patronce.

Pierwsza tona węgla wyjechała z kopalni Michał w Bytomiu w 1902 roku. Ostatnia - w 2005 r. Wtedy też figura świętej patronki została przeniesiona na cmentarz parafii św. Krzyża, który znajduje się między ulicami Warszawską i gen. Andersa. Ustawiono ją przy mogile górników, którzy zginęli w katastrofie 1 marca 1905 roku. W szybie kopalni osunęły się wtedy skały. Zginęło 15, a trzech zostało rannych. Poza jednym wyjątkiem wszystkich pochowano wtedy właśnie na cmentarzu tuż za kościołem Świętego Krzyża.

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

W Siemianowicach Śląskich trzy lata temu otwarto Park Tradycji. Powstał w zrewitalizowanych obiektach dawnych kopalń Siemianowice i Michał. Można w nim oglądać dawne urządzenia górnicze, a w ich sąsiedztwie wisi obraz św. Barbary. Kiedyś wisiał w cechowni kopalni Michał. Po likwidacji zakładu został przekazany parafii św. Michała. Tam trafił do magazynu. Przypomniano sobie o nim dopiero w 2004 r., kiedy parafia urządzała wystawę z okazji stulecia swego istnienia. Obrazem zainteresowały się wówczas władze miasta, i gdy powstał Park Tradycji parafia oddała go do niego.

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

O istnieniu kopalni Gottwald w katowickim Dębie dziś przypomina olbrzymie centrum handlowe - Silesia City Center. Udało się zachować kopalniany szyb i kilka budynków. Nie zapomniano również o ponadstuletnim ołtarzyku z obrazem św. Barbary, który znajdował się w cechowni. Dziś stoi w kaplicy na terenie SCC. Zdobi ją także piękna czarna figurka męczenniczki, która też stała kiedyś w kopalni Gottwald.

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

W kopalni Czeladź górnicy sami w 1931 roku wykuli w skale podziemną kaplicę. Jej ozdobą była figura św. Barbary. W latach 70. kopalnię Czeladź połączono z kopalnią Milowice. Potem obydwie połączono jeszcze z kopalnią Czerwona Gwardia. W 1990 roku całemu zakładowi przywrócono nazwę Saturn, a zaledwie sześć lat później został zlikwidowany. Wtedy figurę św. Barbary z podziemnej kaplicy przeniesiono do parafii Matki Boskiej Bolesnej w Czeladzi i umieszczono na dziedzińcu świątyni od strony ulicy Francuskiej.

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

Potężna figura św. Barbary stojąca w cechowni sosnowieckiej kopalni Kazimierz-Juliusz. Zakład jest w trakcie likwidacji. Ostatnia tona węgla wyjechała stąd 29 maja.

Obok św. Barbary stojącej w cechowni w kopalni jest jeszcze jedna. Stoi pod ziemią w rejonie szybu Kazimierz I, obok pustego zbiornika retencyjnego na węgiel. Dawniej, jak górnik odchodził na emeryturę, zostawiał przy niej kwiaty. Teraz kwiatów już nie ma, ale górnicy zapewniają, że nie zapomną o swojej patronce: św. Barbara zostanie wywieziona na powierzchnię i przekazana pobliskiej parafii.

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

W Bytomiu-Szombierkach w kościele Wniebowstąpienia Pańskiego przy ul. Wyzwolenia 85 wisi po prawej stronie od wejścia obraz św. Barbary. Nie sposób go nie zauważyć. Trafił tu z cechowni zlikwidowanej kopalni Szombierki, która działała od 1855 roku. Kopalnia początkowo była własnością Joanny Schaffgotsch. Stopniową likwidację Szombierek rozpoczęto w 1993 r.

Figura św. Barbary, która dziś stoi na murckowskim rynku, wcześniej stała w cechowni jednego z nieistniejących już szybów kopalni Murcki: Stanisław lub Maria. Zdania w tej sprawie są podzielone. Figura stanęła w cechowni po strajkach w 1980 roku. Po dwudziestu latach przeniesiono ją na rynek. Od tamtej pory w każdą Barbórkę spod tego miejsca wyrusza procesja na uroczystą mszę w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa. A kopalnia Murcki została w 2010 roku połączona z kopalnią Staszic i działa do dziś.

DAWID CHALIMONIUK

DAWID CHALIMONIUK

Kopalnię Gliwice otwarto w 1901 roku. Do końca wojny nosiła nazwę Gliwitzer Grube. Po strajkach w 1980 roku tamtejsi górnicy zaprojektowali i sami zbudowali ołtarz przy szybie Ostropa, a jeden z nich, Leszek Sempka, z bryły węgla wyrzeźbił św. Barbarę. Figurę postawiono w ołtarzu. 4 grudnia 1980 r. poświęcił go bp Alfons Nossol, a górnicy podarowali mu pomniejszoną kopię rzeźby. Biskup podarował ją z kolei papieżowi Janowi Pawłowi II.

W marcu 2000 roku kopalnia została zlikwidowana, a św. Barbara z węgla została przeniesiona do Izby Górniczej kopalni Knurów. W 2003 roku upomnieli się o nią dawni górnicy z Ostropy i w Barbórkę figurę uroczyście przeniesiono na plebanię tamtejszego kościoła pw. Ducha Świętego. W samym kościele od lat stoi już inna figura św. Barbary.

DAWID CHALIMONIUK

W Sanktuarium Matki Boskiej Boguckiej z okazji przeniesienia tam obrazu św. Barbary z zamykanej kopalni Katowice urządzono wielką uroczystość. Wcześniej w parafialnym ogrodzie wybudowano specjalną kaplicę. Tam umieszczono obraz.

Kopalnia znajdująca się w samym centrum Katowic działała w latach 1823-1999, a dziś na pokopalnianym terenie stoi siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia oraz Muzeum Śląskie.

DAWID CHALIMONIUK