Nowe centrum Dąbrowy Górniczej. Tak zaprojektowali mieszkańcy

Teraz trwa realizacja tego pomysłu. Wszystko zaczęło się – o czym już pisaliśmy – od zaproszenia mieszkańców na pofabryczne tereny. Zburzono mury, które odgradzały je od miasta, zaczęto tu organizować koncerty, wydarzenia, miasto przyznawało stowarzyszeniom i fundacjom mikrogranty na działania w tym miejscu. Wszystko po to, żeby oswoić ludzi z przestrzenią, która do tej pory była dla nich niedostępna.

Modelowa rewitalizacja

Jednocześnie w Dąbrowie Górniczej realizowano unijny projekt modelowej rewitalizacji miast. Przeprowadzono zatem dziesiątki konsultacji społecznych, warsztatów, spacerów badawczych, wywiadów oraz ankiet, aby poznać opinie mieszkańców na temat centrum i terenów dawnej fabryki. Co ważne z punktu biznesu, o opinię w osobnych panelach badawczych zapytano również przedsiębiorców z Dąbrowy Górniczej. I to właśnie m.in. ich opinie stały się podstawą do przygotowania społecznej koncepcji funkcjonalno-przestrzennej zagospodarowania terenów po fabryce obrabiarek Ponar-Defum oraz pozostałej części śródmieścia.

Prace zlecono pracowni Pronobis Studio z Bytomiu. Już na wstępie architekci zastrzegli, że bez poważnej zmiany układu komunikacji samochodowej i sposobu funkcjonowania ruchu aut, rowerowego i pieszego w ścisłym obszarze centrum niemożliwe jest stworzenie spójnej przestrzeni. W przypadku Dąbrowy Górniczej to o tyle istotne, że centrum przecinają szerokie ulice z dwoma pasami ruchu w każdą stronę, a piesi muszą wystawać na przejściach lub korzystać z podziemnych tuneli. Efekt jest taki, że przejście z jednej strony śródmieścia na drugą jest trudne i czasochłonne.

Pierwsza wizja fabryki pełnej życia

Pronobis Studio na potrzeby swojej koncepcji podzieliło też śródmieście na trzy części. Pierwsza to dawna fabryka Defum, druga – plac Wolności, czyli ogromna przestrzeń przed socrealistycznym Pałacem Kultury Zagłębia, a trzecia to ulice i kwartały w pobliżu dworca kolejowego.

W wizji Pronobis Studio Fabryka Pełna Życia, jak się w mieście nazywa projekt przemiany dawnych terenów Ponar-Defum, ma pełnić rolę głównej przestrzeni miejskiej, rynku. Natomiast same obiekty mają być wielofunkcyjne i łączyć funkcje usługowe ogólnodostępne z komercyjnymi, pod wynajem. Przy czym od razu specjaliści zastrzegli, że część budynków trzeba będzie wyburzyć. W innych zaplanowano np. „sukiennice” ze sklepami, punktami informacyjnymi czy punktem obsługi mieszkańców. Miejsca starczy też na biura. W innym budynku miałby się znaleźć klub muzyczny, w kolejnych lokale handlowe, bary, restauracje, a nawet hala gier i ściana wspinaczkowa. Pomyślano też o stworzeniu niewielkiej manufaktury, czy raczej pokazowej huty szkła wraz z galerią sztuki. Osobny budynek miałby służyć jako browar z salą restauracyjną, a jeszcze inny mógłby pomieścić centrum biznesowe z salami konferencyjnymi.

Szczególnym miejscem w Fabryce Pełnej Życia ma być rynek – centrum wszystkich wydarzeń. Stąd bardzo ważne jest organizowanie funkcji sąsiednich przestrzeni w taki sposób, aby uzupełniały funkcję rynku i wzmacniały jego lokalizację. Powierzchnia placu określonego mianem rynku nie jest duża. Jednak jego atutem jest kształt i powiązania z otaczającą przestrzenią, która w całości staje się przestrzenią publiczną, porównywalną do powierzchni rynków miast posiadających historyczny układ urbanistyczny” – opisali kluczowe miejsce architekci. I od razu zastrzegli, że na całym terenie Fabryki Pełnej Życia będzie się można poruszać pieszo lub rowerem. Na samochody miejsca tu nie będzie.

Pomyślano też o stworzeniu amfiteatru, który ma być kontynuacją formy i funkcji znajdującego się tuż obok Pałacu Kultury Zagłębia. Oczywiście nie może też zabraknąć zieleni, której dziś w poprzemysłowym krajobrazie jest mało. Stąd np. wizja ogrodów wertykalnych, różnokolorowych traw, zielonych punktów otoczonych żywopłotami, czy wreszcie drzew, które oddzielą teren Fabryki Pełnej Życia od pobliskich bloków i kamienic.

Co z wielkim placem

W przypadku pl. Wolności, czyli ogromnej przestrzeni między Pałacem Kultury Zagłębia a czteropasmową ul. Królowej Jadwigi, architekci również zaproponowali daleko idące zmiany. Sam plac ma być o wiele bardziej zielony niż dziś.

„Główną jego funkcją jest ta związana z odpoczynkiem i spędzaniem czasu wolnego. W związku z tym poszczególne kwartały wyznaczone żywopłotami przyjmują formę odpowiadającą potrzebom poszczególnych użytkowników. Pojawiają się kwartały, w których latem może być zorganizowana funkcja gastronomiczna. Obiekty małej gastronomii powinny być estetyczne i nawiązywać do charakteru otaczającej przestrzeni” – opisują architekci.

Konieczne jest też stworzenie wygodnego połączenia dla pieszych z parkiem Hallera, który znajduje się po drugiej stronie ul. Królowej Jadwigi. Stąd pojawia się propozycja zwężenia drogi, wprowadzeni buspasów i spowolnienia ruchu na jej sporym odcinku. Jest też pomysł budowy dwóch budynków handlowo-usługowych, które domkną przestrzeń tej części śródmieścia. Warto także wspomnieć, że w okolicy dworca architekci postulują uporządkowanie zabudowy i jej uzupełnienie wzdłuż ul. Kościuszki.

Rachunki muszą się zgadzać

Ponieważ Fabryka Pełna Życia ma być projektem samofinansującym się, zlecono przygotowanie koncepcji, która uzupełni już przedstawione pomysły o elementy komercyjne. Tak powstała koncepcja Tomasz Hliniaka. Jego koncepcja „biznesowa” zakłada przekształcenie placu Wolności nie tylko w centralną przestrzeń Dąbrowy Górniczej, ale i najbardziej prestiżową w Zagłębiu. Architekt wprowadził do swej koncepcji elementy komercyjne [m.in. budynki handlowo-usługowe, zespół wieżowców w sąsiedztwie fabryki i dopełniający przestrzeń budynek z mieszkaniami dla młodych dąbrowian], ale także wzbogacił ją m.in. o kieszonkowy park „Odkrywka”, nawiązujący w swej formie do odkrywkowego górnictwa oraz zadaszony plac miejski z zielonym ogrodem na dachu.

Przygotowana przez Tomasza Hliniaka koncepcja funkcjonalno-przestrzenna stała się wytyczną dla architektów, którzy wzięli udział w międzynarodowym konkursie na ostateczny projekt nowego centrum Dąbrowy Górniczej. Miasto przeprowadziło go wspólnie z katowickim oddziałem Stowarzyszenia Architektów Polskich.

O tym, co przyniósł ten konkurs, napiszemy za tydzień. l

MIASTA IDEI

To społeczny projekt „Wyborczej”. Realizujemy go od czterech lat. Organizujemy warsztaty i konsultacje z mieszkańcami oraz debaty eksperckie. Wszystko po to, by wesprzeć mieszkańców w procesie zmian w miastach i wspólnie z ich władzami rozwiązywać problemy. Do tej pory w projekcie wzięło udział ponad 3 tys. osób, a gośćmi debat byli uznani naukowcy oraz eksperci i praktycy. m.in. ze świata urbanistyki, komunikacji, polityki oraz samorządów.

W listopadzie 2016 roku Miasta Idei odbyły się w Dąbrowie Górniczej. Spotkaliśmy się tu krótko po tym, jak miasto kupiło tereny po Defum. Wspólnie z mieszkańcami i ekspertami zastanawialiśmy się, gdzie dziś jest centrum miasta, jakie są funkcje centrum Dąbrowy, czego tu brakuje, co ludzie mają chcieliby mieć w swojej dzielnicy, czego szukają w innych,, dlaczego tam jeżdżą, jakie funkcje centrum są „mobilne”, czyli co można przenieść do dawnej fabryki itp. W czasie spotkania wybraliśmy kluczowe funkcje nowego centrum: miejsce spotkań, zabawy, spędzania wolnego czasu. Centrum ma być miejscem odpoczynku i pełnym zieleni. Nie może też zabraknąć biznesu i kultury. Za ważne funkcje uznano reprezentacyjną oraz komunikacyjną.