Szczególny dla Bierunia jest układ urbanistyczny starego miasta, stanowiący typowy przykład miasta średniowiecznego. Tworzy go prawie kwadratowy rynek, z narożników którego wychodzą po dwie ulice.
Obecną zabudowę stanowi zespół jednopiętrowych kamienic. W 2005 roku rynek został poddany renowacji, której efekty zostały wyróżnione w konkursie na Najlepszą Przestrzeń Województwa Śląskiego. W ramach inwestycji na rynku umieszczono zegar słoneczny, centralnie umieszczony i wzorowany na przedwojennym pomnik Powstańców Śląskich, zarys historycznej wagi miejskiej oraz studni z postaciami Utopców, czyli tajemniczych duchów wywodzących się właśnie z Bierunia.
WWW.BIERUN.PL
WWW.BIERUN.PL
Rynek w Bytomiu przeszedł wiele przemian. Na podstawie obecnego wyglądu nie można orzekać o jego średniowiecznym kształcie. Po pierwsze, dawniej był znacznie mniejszy - zachodnia pierzeja była usytuowana w odległości kilkudziesięciu metrów od obecnej. Potwierdziły to odkrycia archeologiczne z lipca 1993 roku.
Szybki rozwój Górnego Śląska w XIX wieku spowodował, że zaczęto wyburzać starsze kamienice, zastępując je nowymi, wzorowanymi na secesji, modernizmie, neorenesansie czy ekspresjonizmie. Po II wojnie światowej wiele budowli zostało zniszczonych przez Armię Czerwoną. W ich miejsce powstały nowe, już nie tak skomplikowane architektonicznie budowle.
Fot. Bartłomiej Barczyk
Fot. Bartłomiej Barczyk
W średniowieczu centrum osady stanowił kwadratowy rynek, który był miejscem targowym. Przez stulecia otaczały go drewniane domy mieszczańskie. Ważnym budynkiem była karczma wójtowska i ratusz. Mimo przemian politycznych i gospodarczych, dzisiejszy rynek w Czeladzi zachował pierwotny kształt. Niestety, najbardziej okazałe budynki miejskie nie przetrwały do naszego czasu: karczma wójtowska została rozebrana podczas I wojny światowej, ratusz zaś, stojący na środku placu, zniknął w roku 1941.
Warto zwrócić uwagę na kamienicę z numerem 22, w której gościł książę Józef Poniatowski. Stare czasy pamiętają też domy podcieniowe przy rynku. Na odnowionym niedawno placu stoi również wciąż zadaszona studnia, a pozostałością dawnych murów miejskich są mury oporowe potężnej fary.
DAWID CHALIMONIUK
DAWID CHALIMONIUK
Gliwicki rynek do dziś zachował charakterystyczne znamiona średniowiecznej zabudowy, ale na skutek wielu pożarów nie zachowały się żadne okalające go średniowieczne budowle. Te, które obecnie możemy oglądać, pochodzą z XIX i XX wieku.
W 2010 roku, w czasie badań archeologicznych, poprzedzających przebudowę rynku w Gliwicach, odkryto fragmenty muru budynku z około XIV wieku. Do czego służył? Tego nie wiadomo. Jedno jest pewne: gliwicki rynek kryje jeszcze wiele tajemnic. Jak głoszą legendy, pod placem znajduje się sieć przebiegających na różnych poziomach korytarzy. Owe tajemne przejścia miały powstać podczas wojny trzydziestoletniej dzięki trudowi mieszkańców i zakonników, chcących dostarczać ludności żywność z klasztornego spichlerza.
Po 1946 roku rynek odbudowano według projektu inżyniera Franciszka Maurera. W 2010 roku wymieniono nawierzchnię oraz przeprowadzono kolejne prace archeologiczne, podczas których odkryto kolejne ślady średniowiecznej zabudowy.
Fot. Bartłomiej Barczyk
Fot. GRZEGORZ CELEJEWSKI
Historia rynku w jego obecnym kształcie sięga prawdopodobnie roku 1825, chociaż już na początku istnienia osady wyznaczono centralny plac, skupiający życie gospodarcze i społeczne. Od zawsze wyróżniał się on swoim nietypowym, bo trójkątnym kształtem.
Rynek niedawno przeszedł remont generalny. Prace kosztowały około 17 mln zł. Usunięto stąd stare drzewa oraz zniszczoną nawierzchnię. Zamiast niej pojawiły się nowe, wykonane ze szlachetnych materiałów płyty, fontanny, zieleń oraz ławki. Nie zabrakło też nowego oświetlenia.
Fot. Dawid Chalimoniuk / Agencja Gazeta
Fot. Dawid Chalimoniuk
Na dobre historia rynku zaczyna się w 1825 roku, kiedy istniejącą od początku XIX wieku karczmę wziął w dzierżawę Hirschel Froehlich. Rozbudował budynek, postawił browar, a także zajazd dla koni. Jednak zanim pojawił się tu porządny bruk musiało minąć niemal 50 lat.
Rynek w Katowicach był sercem miasta, wokół którego ulokowały się najlepsze sklepy, kawiarnie, kancelarie adwokatów, apteka i gabinety lekarskie. Pod koniec stycznia 1945 r. niektóre z budynków stojących przy rynku spalili czerwonoarmiści. Część pozostałych zburzono w latach 60., by zrobić miejsce dla nowych gmachów. Tam, gdzie stały kiedyś kamienice, położono tory tramwajowe i wytyczono szeroką aleję Armii Czerwonej, czyli dzisiejszą aleję Wojciecha Korfantego.
Ponownie rynek w Katowicach stał się placem budowy kilka lat temu. Dziś widzimy efekty tych zmian. W ostatnim czasie największą furorę robi sztuczna Rawa na rynku, nad którą ustawiono palmy. Ludzie chętnie przesiadują też na placu Kwiatowym. W budowie wciąż jest część rynku wraz z pawilonem, w którym mają pojawić się kawiarnie.
DAWID CHALIMONIUK
GRZEGORZ CELEJEWSKI
Mikołów również zachował dawną starówkę z odchodzącymi od rynku ulicami. W 2002 roku centrum miasta poddano gruntownej rewitalizacji. Dzięki temu przebudowie i modernizacji uległa także płyta główna rynku. Obecnie jego środek zajmuje piękna fontanna. Po jej południowej stronie szare, granitowe płyty rynku tworzą zarysy murów stojącego tu niegdyś ratusza.
W podobny sposób zaznaczono miejsce, gdzie przed wiekami znajdowała się najstarsza studnia miejska. Obecny budynek ratusza, wtopiony w zachodnią pierzeję pochodzi z 1872 roku. Wyglądem przypomina nieco zamek. Niemal naprzeciw ratusza wznosi się piękna, secesyjna kamienica z początków XX wieku.
GRZEGORZ CELEJEWSKI
GRZEGORZ CELEJEWSKI
Pierwsze wzmianki o mysłowickim rynku pochodzą z początku XIV w. Niestety, wszelkie akta miejskie uległy spaleniu podczas wielkiego pożaru, w którym ucierpiała także zabudowa miasta. Mimo to rynek zachował swój pierwotny średniowieczny układ urbanistyczny. Niegdyś stał na nim drewniany ratusz, a obecny został wzniesiony w XIX w. i przez wiele lat był najbardziej okazałą budowlą w mieście.
Z XIX w. pochodzi również praktycznie cała zabudowa mysłowickiej starówki: neoklasycystyczna willa Kuderów, gmach poczty, neobarokowe kamienice przy ulicach Bytomskiej i Krakowskiej czy eklektyczny budynek Sądu Powiatowego.
Na rynku znajduje się obecnie także bardzo dziwna "rurowa" konstrukcja. To atrapa kamienicy, która imituje wyburzoną przed laty, północną pierzeję rynku. Nazywana jest przez mieszkańców stelażem. O zastąpieniu jej prawdziwym budynkiem miasto mówi od 2005 roku.
DAWID CHALIMONIUK
DAWID CHALIMONIUK
Stare miasto zachowało tradycyjny średniowieczny układ przestrzenny. Centrum stanowi rozległy rynek, jeden z największych i najpiękniejszych w południowej Polsce. Otaczają go starannie odrestaurowane kamieniczki. Granice średniowiecznego układu przestrzennego określają ulice Warowna, Piwowarska i Basztowa. Z zabytkowej zabudowy rynku wyróżnić należy budynek "Warty" z Bramą Wybrańców, Ratusz, kościoły - katolicki i ewangelicki - oraz budynek dawnej winiarni tzw. Frykówkę.
Rynek był niegdyś głównym placem targowym miasta, ale i dziś tętni życiem. Dawniej porastały go liczne stare drzewa, ale po II wojnie światowej wszystkie zostały wycięte. Obecnie cały plac otacza szpaler młodych platanów, a na środku ustawiono replikę XIX-wiecznej studni. Latem można tu wypić dobrą kawę, a zimą pojeździć na łyżwach.
DAWID CHALIMONIUK
DAWID CHALIMONIUK
Pyskowice jako miasto książęce utrzymały się do 1532 roku. Następnie przeszły w ręce Habsburgów. Przy tej okazji sporządzono "urbariusz", z którego dowiadujemy się, że w rynku znajdowały się 34 domy, a przy otaczających go uliczkach - 63. Domy były nieduże, drewniane i kryte słomą lub sitowiem. Na środku rynku znajdował się ratusz, który we wczesnym okresie miał być budowlą drewnianą. Kościół i cmentarz usytuowano bliżej wałów obronnych.
W czasie II wojny światowej miasto prawie nie ucierpiało. Niemcy wycofując się wysadzili budynek szkoły podstawowej i jeden z budynków sąsiadujących z pocztą. Po zakończeniu działań wojennych spalono 32 budynki. W marcu 1945 roku Pyskowice przejęły władze polskie. Do końca lat 40. odbudowano spalone domy w rynku i sąsiednich ulicach, zachowując charakter zabytkowy.
GRZEGORZ CELEJEWSKI
GRZEGORZ CELEJEWSKI
W średniowieczu raciborski rynek był w środku zabudowany - znajdował się tam ratusz oraz dom kupców. Następnie wokół rynku postawiono murowane sukiennice. Jeszcze na starych widokówkach z początku XX wieku rynek zamknięty jest z czterech stron kamienicami. Aż do 1945 roku centralny plac miasta był bowiem klasycznym czworobokiem.
Budynki otaczające rynek zostały spalone w 1945 roku. Po wojnie odbudowano kamienice jedynie z trzech stron. Na miejscu dzisiejszego Domu Towarowego Bolko stała niegdyś barokowa kamienica należąca do rodziny raciborskich kupców Cecola, a na miejscu obecnego Banku PKO przed 1777 rokiem znajdowała się kamienica, która była własnością kupców Bordollo.
Fot. Bartłomiej Barczyk
Fot. Bartłomiej Barczyk
Prace na placu Jana Pawła II w Nowym Bytomiu rozpoczęły się w połowie 2009 roku. Z dużym rozmachem, bo urzędnicy zdecydowali, że zieleniec obok magistratu i kościoła św. Pawła zamieni się w rynek miejski, którego miastu od dawna brakowało.
Zaczęło się od niepopularnej decyzji, bo pod topór poszło 61 dorodnych drzew. Później robotnicy zaczęli przebudowywać podziemne instalacje, a na końcu położyli granitowe, bazaltowe i betonowe płyty oraz kostki. W 2010 roku wszystko było gotowe. Na placu znajdują się dwie fontanny - jedna zabytkowa, która przeszła renowację oraz druga - zupełnie nowa i podświetlana w różnych kolorach.
Fot. Bartłomiej Barczyk
Fot. Bartłomiej Barczyk
Do rynku w Rybniku prowadzi ulica Zamkowa. Dawniej, a mowa o XVI wieku, w miejscu rybnickiego rynku stało targowisko. Dopiero potem rynek stał się centralną częścią miasta. Był miejscem handlu, zebrań, przedstawień i egzekucji. Do tej pory przy rynku możemy zobaczyć klasycystyczny budynek z wieżą zegarową. Został on wzniesiony w 1822 roku z inicjatywy ówczesnego burmistrza Żelazko i zastąpił niewielki, drewniany budynek ratusza miejskiego.
Obecnie w ratuszu ma swoją siedzibę Muzeum oraz Urząd Stanu Cywilnego. Na rynku stoi też fontanna i figura Św. Jana Nepomucena. Do tego można tu odwiedzać ładne kamieniczki, sklepy i knajpki.
Wytyczony w 1276 roku rynek stanowił centrum handlowe i polityczne Siewierza. Od 1523 do 1870 roku na środku rynku stał ratusz - siedziba władz miasta. Większość zabudowy rynku do I połowy XX wieku była drewniana, za wyjątkiem ratusza i dwóch kamienic. W skład średniowiecznego układu urbanistycznego wchodzą również ulica Marszałka J. Piłsudskiego, teren kościoła parafialnego, droga do zamku, ulica Kościuszki, Długosza i Plac Strażacki wraz z obustronną zabudową i parcelami.
Do dziś rynek w Siewierzu jest uroczy - choć mały, to przytulny, o małomiasteczkowym charakterze. Zresztą zachwycać miał się nim sam Jan III Sobieski, gdy wędrował przez Siewierz na odsiecz Wiednia, zaś w późniejszym czasie car Aleksander.
KLAUDIA FISIOR
Fot. Grzegorz Celejewski
?????Rynek w Sławkowie niedawno przeszedł remont, który był częścią ogromnej przebudowy. Podstawowym celem rekordowego w skali miasta projektu było rozwiązanie jednego z kluczowych problemów Sławkowa, czyli zdegradowanej przestrzeni publicznej i niewykorzystanych budynków komunalnych w południowo-wschodniej części zabytkowego układu urbanistycznego.
Najcenniejszą budowlą na Rynku jest Austeria, bardzo stara karczma, która do dzisiaj pełni swoją funkcję, pięknie odnowiona. To prawdziwa ozdoba placu i miasta. W centralnym punkcie stoi Ratusz pochodzący z 1905 roku, a obok znajduje się pomnik "W Hołdzie Poległym i Zamordowanym Mieszkańcom Sławkowa". Po drugiej stronie Rynku w Sławkowie stoi zabytkowy dom kryty gontem z przełomu XVIII i XIX wieku - obecnie siedziba Miejskiego Ośrodka Kultury, który kryje Dział Kultury Dawnej.
Fot. Bartłomiej Barczyk
Fot. Bartłomiej Barczyk
W zachodniej części rynku znajduje się wzniesiony w latach 50. drewniany ręczny kołowrót. Jest to pozostałość po dawnych studniach miejskich. Wokół niego zachowano dziewiętnastowieczne kocie łby, nawiązujące do szesnastowiecznej powierzchni rynku, resztę zaś nawierzchni przekształcono ostatecznie w 2004 roku.
Ratusz na rynku, wzniesiony w 1898 roku, zdobią wykute w piaskowcu herby m.in. rodziny Henckel von Donnersmarck. Przy rynku stoi również słynny Dom Sedlaczka. Wybudowany w XVI w. był siedzibą starostwa ziemi bytomskiej. W 1805 roku kupił go Jan Sedlaczek i urządził w nim winiarnię, która istnieje do dziś. Obecnie na piętrze mieści się muzeum. W sąsiedztwie można także podziwiać Dom Cochlera, wybudowany w XVII wieku. Obecnie mieści się tu najstarsza w mieście apteka Pod Aniołem.
Fot. Bartłomiej Barczyk
Fot. Bartłomiej Barczyk
Za datę otrzymania praw miejskich przez Wodzisław uważa się rok 1257, w którym zostali sprowadzeni do miasta minoryci. Wtedy też wytyczono granice wodzisławskiego rynku. Książę opolsko-raciborski Władysław otaczał miasto szczególną opieką i przypisywał mu wielkie znaczenie, o czym może świadczyć niezwykle rozległy plac centralny oraz obwarowanie miasta i nadanie mu własnego imienia.
Rynek został wytyczony na planie czworoboku. W średniowieczu stał na nim ratusz, pręgierz oraz głęboka studnia. Obecnie jest on otoczony kamienicami z XVIII i XIX wieku, odbudowanymi co prawda po zniszczeniach wojennych, ale z zachowaniem dawnego charakteru. Na ścianie jednej z kamienic zainstalowano w 2001 roku zegar słoneczny.
DOMINIK GAJDA
DOMINIK GAJDA
Żorski rynek jest centralnym punktem miasta i jedną z jego większych atrakcji. Przylegają do niego pozostałości odnowionych murów obronnych. Ozdobą rynku jest fontanna. Centralny prac jest najstarszą częścią Żor i tutaj właśnie zachowało się najwięcej obiektów zabytkowych.
Także układ urbanistyczny - wyznaczony przez mury miejskie i dwie bramy - jest zabytkowy, pochodzi bowiem z czasów średniowiecza. Do najważniejszych zabytków rynku i jego najbliższych okolic należy ratusz miejski oraz kościół pw. śś. Apostołów Filipa i Jakuba.
DOMINIK GAJDA
DOMINIK GAJDA
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
Wszystkie komentarze