Marta Fox: Na targ chodzę z walizką

Na stronie internetowej Marty Fox po polsku jest skromna notka: poetka, powieściopisarka i eseistka.

Wydała ponad 40 książek, a jej poezja była tłumaczona na angielski, niemiecki, portugalski, francuski oraz hiszpański.

Czytając angielską i francuską wersję, dowiemy się o wiele więcej. Marta Fox jest laureatką kilkunastu prestiżowych nagród literackich. Jej poezja jest zmysłowa i romantyczna, skupiona na osobistych doświadczeniach.

Powieści dla młodzieży Marty Fox krytycy nazwali objawieniem. Są bestsellerami. Pisze w nich z odwagą o problemach wieku dojrzewania, konflikcie pokoleń i budzącej się seksualności. Nie moralizuje, a jednak opowiada o wartościach.

BIBLIOTEKA GŁÓWNA

Największy pokój w domu nazywamy tak żartem. Są książki oczywiście, ale przede wszystkim jest stół. Zawsze dbałam o to, żeby był w moim domu. Była taka moda, że wszyscy wstawiali do mieszkań kanapy i ławy.

Ja nawet jak miałam malutkie mieszkanko, to dbałam, żeby mieć stół, bo przy stole nie tylko dobrze się je, ale też rozmawia. Domowe przyjęcia wychodzą z mody, a ja wciąż lubię zapraszać na niedzielny obiad.

Stół, który teraz tu stoi, to czwarty w moim życiu. Lubię go. Rozłożony ma ponad dwa metry i cała rodzina może przy nim zasiąść. Nie tak, że dzieci siedzą osobno przy jakimś małym stoliku, tylko razem z nami. Wtedy można je nauczyć kultury jedzenia.

GABINET

Do pracy mam niedaleko: z sypialni do biurka w gabinecie 10 kroków. Jak mówiła Virginia Woolf, do pisania potrzebny jest własny pokój do pracy i renta roczna po bogatej ciotce. Wtedy nie trzeba się martwić o codzienne sprawy.

U nas kobiety swoich pokojów nie miały. Jak rodzina zmieniała mieszkanie na większe, to osobny pokój dostały przede wszystkim dzieci. Także wtedy, kiedy mama uprawiała twórczy zawód. U mnie też tak było. Moje córki mieszkały w jednym pokoju i kiedy wprowadziliśmy się tu, do większego mieszkania, dostały osobne pokoje, a mój pokój do pisania był w kuchni. O pół do dziesiątej zamykałam do niej drzwi i już nikt nie miał tam wstępu. To był mój czas. Tak napisałam cztery książki, a moja rodzina polubiła herbatę z termosu.

Ale dzieci rosną za szybko i ani się człowiek obejrzy, jak zostaje sam w mieszkaniu. Mój gabinet jest teraz w pokoju młodszej córki. Jak tu teraz wchodzi, to się dziwi, że taki mały, a kiedyś zmieścił biurko, łóżko, szafkę.

Do niedawna w godzinach pracy towarzyszył mi Mordek. Pokazał mi go Benio Krawczyk, skulonego w oknie piwnicy Teatru Śląskiego. Siedział tam na mrozie już trzy dni. Benio powiedział, że jak go wezmę do siebie, to pójdę w skarpetkach do nieba. Mordek spędził z nami 16 lat i był moim bezkrytycznym recenzentem. Kiedy mu coś czytałam na głos, wydawał z siebie cudowny dźwięk. Niestety, po latach spędzonych z nami odszedł.

PLAC ZABAW

Proszę zauważyć, jak tu dokoła cicho. Lubię, kiedy tu jerzyki fruwają, ale jeszcze ich nie ma. Widać za zimno. Osiedle Odrodzenia to świetne miejsce. Mieszka się tu wspaniale.

Najpierw zamieszkała tu moja mama. Potem niedaleko niej ja dostałam mieszkanie. Przychodziłam do mamy z córkami, a to był ich ulubiony plac zabaw. Mam tu z nimi zdjęcia. Miałam wtedy 30, 35 lat. Teraz na tym placu szaleją moje wnuki, ale ja, kiedy na nich patrzę, dalej mam w środku 35 lat.

TARG

Tu robię codzienne zakupy. Nie lubię dużych sklepów. Jeden ze straganów należy do Leny Markiewicz, którą kiedyś w V Liceum uczyłam polskiego. Chodziła do klasy z moją córką.

Lena jest pierwowzorem bohaterki mojej ostatniej książki. Opowiedziała mi historię o mężczyźnie, który przyjechał eleganckim samochodem, kazał zważyć sobie 5 kg kartofli, a potem powiedział: 'Pani to zaniesie do samochodu'. To był kawał chłopa, a Lena to drobina, waży jakieś 45 kg. Ale pomyślała, że nie takie ciężary dźwiga, korona jej z głowy nie spadnie, i zaniosła te kartofle. Wszyscy i tak widzieli, kto tu wyszedł na buraka.

Lubię kupować u Leny, bo z czułością podchodzi do każdej jarzynki. Nie ma tak szerokiego wyboru jak inni, ale to, co sprzedaje, jest zawsze świeże.

A dlaczego na targ przychodzę czasami z walizką? Taką walizkę miała czeska aktorka Renata Droesslerowa. Pozazdrościłam jej i kupiłam sobie w 1990 r. w Czeskim Cieszynie podobną. Wtedy w Czechach sprzedawali je za grosiki. To było w tym samym czasie, kiedy zaczęłam nosić kapelusze. Zbliżałam się do czterdziestki i wymyśliłam sobie, że odtąd będę się nosić bardziej elegancko. A nie wypada w kapeluszu zwykłych siatek nosić. Więc ta walizeczka służy mi czasem za siatkę. Noszę w niej książki i notatki, a jak po drodze do domu trzeba wstąpić na targ, to i jarzyny. Ta walizeczka wszystko zmieści.

RYNEK W MIKOŁOWIE

Cierpiałam wiele lat, że w Katowicach nie ma tradycyjnego rynku. A ponieważ zawsze mieszkałam w południowych dzielnicach, to miałam blisko do Mikołowa. Na tym rynku jest 'klimacik' jak z Hrabala, zwłaszcza jak na ławeczce usiądzie sobie Bogdan Prejs, tutejszy poeta i dziennikarz, malownicza postać. Przyjeżdżam tu na targ staroci, czasem do biblioteki, która utrzymana jest w dawnym stylu. Są w niej stare, stylizowane regały i zielone lampy. Mam tu bliżej niż do centrum Katowic.

Moim ulubionym miejscem jest też Instytut Mikołowski. Jego siedziba to mieszkanie, w którym żył kiedyś Rafał Wojaczek, poeta bliski memu sercu od czasów studenckich. W instytucie panuje świetny klimat. Nie chodzi tylko o działalność wydawniczą, wernisaże i tym podobne. Są bardzo wartościowe, ale to robią też inni. Chodzi o klimat jak z Wojaczka, spotkania bez nadęcia, za to w aurze poetyckiej bohemy.

MUCHOWIEC

Tu chodzimy z mężem uprawiać nordic walking. To świetna rekreacja. Mamy trzy trasy: trzy-, pięcio- i siedmiokilometrową. Wychodzimy zaraz po kawie, bez śniadania, a po skończonym spacerze jemy je tu na świeżym powietrzu. Jak świetnie smakuje wtedy bułka z masłem albo zwykły chleb i woda do tego chleba! Czasami przychodzimy tu też z przyjaciółmi na piknik.

Na Muchowcu jest dużo rzeźb. Nie mają żadnych tabliczek. Szkoda, bo przecież ktoś jest ich autorem. Mnie intryguje zwłaszcza jedna, którą nazywam 'Śniadanie na trawie'. Od dwóch lat poszukuję jej autora, pytałam nawet w Muzeum Historii Katowic, ale i tam nic o nim nie wiedzą. Rzeźba przedstawia nagą kobietę ze znudzonym wyrazem twarzy, robotnika w kasku i inteligenta w garniturze i okularach. Obok nich na ziemi jest jedzenie: kiełbasa, chleb, butelka z czymś do picia. Kiedyś kobieta i robotnik siedzieli obok siebie, a inteligent naprzeciwko z wyciągniętą w ich kierunku dłonią, jakby coś im tłumaczył.

Teraz moją interpretację diabli biorą, bo ktoś to poprzestawiał i teraz wszyscy siedzą w rzędzie. Inteligent z wyciągniętą ręką wygląda, jakby prosił o jałmużnę.

TEATR DZIECI ZAGŁĘBIA

Po 22 latach pracy w zawodzie nauczyciela postanowiłam zmienić coś w swoim życiu. Bardzo trudno jest zrezygnować ze szkoły, bo ciągle ma się jakąś pierwszą klasę, w którejś wychowawstwo. Do tego zrezygnować z etatu i skazać się na niepewność. Moje przejście było jednak w miarę łagodne. Pisałam już wtedy książki, pisałam też o teatrze i tak się złożyło, że zaproponowano mi pracę kierownika literackiego w Teatrze Dzieci Zagłębia. To było pół etatu i jedna z największych przygód mojego życia.

W szkole jest rygor. Codziennie na ósmą, intensywna praca z uczniami, tak żeby byli skupieni na lekcji. Doświadczyłam, że życie może wyglądać inaczej. Oto siadam do rozmowy z reżyserem i aktorami i ta rozmowa już jest moją pracą. Czułam się wolna. Nie musiałam codziennie być w teatrze, za to chodziłam po bibliotekach, grzebałam w archiwach, wyjeżdżałam z teatrem na zagraniczne występy. Robiłam same przyjemne rzeczy i jeszcze mi za to płacili. Trzy lata pięknej, niesamowitej przygody i piękny przystanek w moim życiu. Od tego momentu zaczęło się spełniać wiele kiedyś wyśnionych marzeń.

Mam też niejedno zabawne wspomnienie związane z tym teatrem. Tu nagrywałam swoją pierwszą wypowiedź dla telewizji. Miałam powiedzieć coś o repertuarze. Byłam tak przejęta, że powiedziałam w pewnym momencie o szykowanym spektaklu: 'To będzie opowieść o miłości szewczyka i dratewki'.