Niyroz wajomy, że reskiyrujoncy niy chcom uznać naszy godki za jynzyk ślonski. Ale jak bydymy sie na nich łoglondać, łobudzymy sie z rynkom w nachtopie. Widza, że nawet niykere nasze kamraty jedyne co poradzom, to diobła huśtać. Nom łostało ino jedno: Muszymy godać! Ino tyla i aż tyla.
Ludzie wajajom, że niy stykać jich latoś na "rajzowanie" (podróżowanie) - furganie "fligrami" (samolotami) i pływanie "szifami" (statkami). Skuli drogego byncinu i "sztromu" (prądu), niy ino na autok, ale nawet na "cug" (pociąg) tyż trza sie wykosztować. A urlop to terozki rzec świynto, bo noleży sie przeca "poasić" (pochwalić) zdjynciami w "batkach" (kąpielówkach) i "badykostimach" (strojach kąpielowych).
Narodowy Dziyń Powstaniow Ślonskich "łodbyty" (zaliczony). Reskiyrujoncy przirychtowali "parada" (defilada) polskich wojokow, łostomajte "tyjatry" (przedstawienia) i "ryjdy" (przemówienia), a "szałszpilery" (aktorzy) przeblykli sie za Ślonzokow, dziynki kerym sto lot tymu prziszła samkej Polska. Ale taki uciechy jak downi jakoś nikaj niy było widać.
Nojlepi, żeby my se fajrowali przi krupnioku i kiście piwa abo słowiańske walyntynki - piyrszy dziyń lata - nojdukszy dziyń i nojkrotszo noc w roku. Niyważne jak je mianujo.
Nogle sie łokozało, że nawet na Wiyrchniym Ślonsku, kery zawdy stoł na wonglu, niy bydzie w zima cym "hajcować" (palić). Toż trza sie brać za "forantowanie" (gromadzenie) "charpyńci" (chrustu).
Te świynto mo dwa miana - kościelne to Zesłanie Ducha Świyntego na Nojświyntszo Paniynka i apostołow, a świycke - Zielone Świontki. Prawie żodyn już niy pamiynto, że fajrowało sie je aże trzi dni i po Wielkanocy i Godach to łone było nojważniyjsze.
Wiycie, jako to uciecha siedzieć miyndzy kamratami, kerzi łosprowiajom po naszymu, i suchać z "biny" (sceny) ślonski godki.
Downi jak była biyda, to ludzie brali w konzomach "towor" (zakupy) na "heft" (zeszyt), "pomp", "borg" abo na "krycha" (kredyt). Ale kożdy dug trza "abcalować" (spłacać), inacy zacnom nos "fantować" (tyż: wystawiom na "supasta" - licytacja). A dzisiej niy ma z cego.
Zrobiyło sie zielono i wszyscy filujom na blumy. Jedne woniajom, inksze som ino gryfne, a wiela ś nich mo ślonske miana. Noprzod pokazujom sie "śniegotki" (przebiśniegi), a po nich gyńsipympki.
Mogłoby sie zdować, że po Wielkanocy "fajrowanie" (świętowanie) momy za sobom. Bo nawet "bambry", "pamponie" i "bauery" (gospodarze, rolnicy) niy łobchodzom już dnia świyntego Jerzego.
Bydymy se winszować zdrowio, dobry sztele, przonio łod Ponbocka, coby my niy musieli nic brać na borg i żeby ta wojna sie gibko skońcyła. I tego, coby wszyscy, jak nasze bajtle, zabijali ino szekuladowe hazoki.
Niyroz nom sie zdowo, że jes już na coś za niyskoro. Ale nigdy niy jes za niyskoro i idzie nawrocić sie na łostatni driker.
Downi "dlo przigody" (na wszelki wypadek) nojlepi było mieć skukane złocioki abo czimać piniondze w "szporkasie" (skarbonce). Była niom "krałza" (słoik) zakopano pod "stromym" (drzewem) w zegrodce.
Tyn byzuch borokow ze wschodu gibko sie niy skońcy i trza bydzie na to przibadać. Niy z musu, ale tak po ludzku.
Po "fetnym" (tłustym), kreplowym cwortku momy fetny tydziyń. Downi mianowali go miynsopust abo zapusty, a teroz łostatki. Te łobżarstwo końcy sie "harynkym" (śledzikiem) i to już koniec "flangiyrowania" (beztroskiego życia). Nareście mogymy zacońć pościć, a ta "szmalowa" (post) potwo łod Popielcowy Środy do Wielkanocy.
Dzisiej w modzie som kreple z rołzom, ajerkoniakym, pudingym, szekuladom, szlagzanom i posute kokosflokami), mandlami, łorzechami, zitronatym abo libysperlajn. Tak my sie łozbestwiyli, bo niy ma dnia bez jakiś fajery.
Walyntynki wynokwiyli łostomajci handlyrze, coby wyciongnońć nom z kapsy pora ceski.
Za staryj Polski w Katowicach było pełno "kafyjow" (kawiarni) i restauracjow, a w nich koncerty i dancingi. Łostomajte "gyszeftsmany" (przedsiębiorcy) i inksze bogoce mogli tańcować nawet na "dylowce" (podłodze) ze "zrzadła" (lustra).
Dopiyro my sie "sturali" (oprzytomnieli) po Godach z fajrowania i winszowania, a z "fachow" (półek) w konzomach straciyły sie "sznyjmany" (bałwany), "kety" (łańcuchy) i "glaskugle" (bombki). Ale już na jejich "placu" (miejscu) pokozały sie gyszynki na Dziyń Babci i Dziadka.
Po Trzech Krolach zawdy był cas na śpiywanie kolyndow i łodwiedzanie "betlyjkow" (żłobków, stajenek). Ale latoś na niydzielno mszo wybiyromy z dziołchom sroge kościoły i godziny, ło kerych bydzie tam jak nojmyni norodu. Bo zaraza niy chce sie "ponknońć" (usunąć) i lepi "dować pozor" (uważać), niźli dać sie "zaflancować" (zarazić).
Łostatni dziyń roku mianowali kedyś wilijom Nowego Roku abo Starym Rokym, a zilwestrym zacli dopiyro za staryj Polski. Ludzie robiyli wtynczos rachunek sumiynio, a chopy musiały "zaloć chroboka" (napić sie gorzołki, coby zapomnieć ło Bożym świecie).
Na Wiliji krolym wiecerzy prawie w kożdy chałpie bydom fisze i harynki, bo szotow żodyn sie wtynczos niy chyci.
Wziynach trzecio "szpryca" (zastrzyk) szczypionki na kowida i durch żyja. Miałach ino leki "fiber" (gorączkę) i "buła" (obrzęk) na rynce. Beztoż mogłach fajrować Barborka i na Nikiszu, i w Piekarach.
Skisz zarazy niy bydzie fajrowania Barborki. Ale kajniykaj zagro bergkapela, a w kościołach kaj som ołtorze, figury i łobrozy patronki bergmonow łodprawiom msze.
Niy poradza spokopić, że ludzie przestali boć sie kowida, choć kożdy zno kogoś, fto straciył skisz niego życie. Włażom tam, kaj jes ćiźba, larwa (maseczka) - ta sama łod "łońskego" (zeszłego) roku, noszom w "kapsie" (kieszeni), jakby jich "zastawiył" (zatrzymał) jakiś policmajster.
Niy chca żodnego namowiać do pyndzynia bimbru, bo berbelucha szkodzi zdrowiu. Co inkszego swojske wino, kere robiyło sie downi prawie w kożdy chałpie. Nawet jak na stole stoły flaszki z markowom gorzołkom, wszyscy cichtowali, kej starzik prziniesom z pywnicy flaszka swojskego wina.
Jakżech se "forsztelowała" (wyobraziła), wiela plastikowych "habozi" (śmieci) trza bydzie po Wszyskich Świyntych wyciepnońć z kerchofow na hasiok, zrobiyło mi sie żol naszy mamulki-ziymi.
Cowiek już doś trocha żyje na tym świecie i niyjedno widzioł. Ale kej przijechałach do Koszyncina i wlazłach do Łośrodka Kultury i Edukacji Regionalny "U Myrcika", stanyłach jak wryto i choćby baba biblijnego Lota zamiyniyłach sie w sup soli.
Tyn nowy "ornong" (porządek), kery nom łod łońskego roku łobiecowali, pocułach w swojym "bajtliku" (portmonetce). Za kożdym razym, jak ida do konzomu, to kupuja myni, a "bula" (płacę) wiyncy.
Zaniydugo bydzie dziyń Janioła Stroża, kerego łobrozek wisioł downi w kożdy kindersztubie nad kinderbetym. Ponoć skrzotek przi urodzyniu dostowo łod Ponbocka swojego Janioła Stroża, kamrata, kery durch mo na niego dować pozor, łodganiać bandurki.
Zaniydugo, w dziyń świyntych Kosmy i Damiana, bydom fajrować farmaceuty, po naszymu japtykorze. Downi, tak jak terozki, byli łoni "wybildowani" (wykształceni), jednak ło niykerych mikszturach, co je sprzedowali, wolelibymy niy wiedzieć.
Łostatnio wszyscy "fajrowali" (świętowali) - Katowice swoj "gyburstag" (urodziny), KOD Kultury dymokracjo, a ci łod "dangi" (tęczy) rownoś i "zwolo" (swoboda). Ale i tak kożdy kukoł w niebo na kerym furgoł Zeppelin.
Padajom, że jak ftoś mo pecha, to nawet w drzewnianym kościele dostanie cegłowkom w łeb. Pech doś dugo mie łomijoł, ale niydowno poszoł na całego. Noprzod dopod moje "bryle" (okulary), potym "rozlajerowoł" (rozregulował) mi komputer "na amyn" (całkowicie), a zaniydugo zasadziył sie na moj łeb.
Po feryjach "szkolorze" (uczniowie) trefiom tam, kaj jejich "plac" (miejsce) - do szulow. "Łońskego" (zeszłego) roku łostomajcie z tym bywało, ale zaraza przisztopowała i bydzie po starymu.
Kobiytom i dziołszkom godzi sie iś na pońć do Piekarski Paniynki. I pamiyntejcie, że niy może to być ino pokuta, to tyż uciecha. A krom deki, flaszki zeltru, paryzola łod słońca abo dyszcu, rożańca i klapsznitow, trza mieć tyż jakoś intyncjo.
Cyrki straciyły racjo bytu. Wszyskich naszych myńszych bracikow idzie se łobejrzeć w szpecjalnych zegrodkach, kaj som flyjgowane i niy muszom robić konsztikow, do kerych niy nawykły.
Jeżech za wszyskym, co ślonske, "przepadzito" (zachłanna), ale jakoś niy poradza radować sie z tego, że miyjske "rajce" (członkowie rady) naroz majom pełny bajtlik i fondnom w Katowicach sroge dźwiyrze. Ino niy wiym po co i komu. Chyba po "psinco" (nic).
Ślonzok to niy Polok. A może nawet niy cowiek, bo idzie mu nazdać jak świni. No to jo jes bezpaństwowiec, jak moj tatulek po II wojnie, bo niy mioł volkslisty, a był przi Wehrmachcie. A godać cysto po polsku poradzymy jak żodyn, ino może już niy chcymy?
Copyright © Wyborcza sp. z o.o.
Dzisiejsza gazeta (e-wydanie)
